Pandemide hükümetin genişleyici politikalarının desteğiyle büyüme kaydeden inşaat sektörü, sıkı para ve maliye politikasına geçilmesiyle yeniden ivme kaybetmeye başladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘Faiz-enflasyon’ denklemini yeniden gündeme getirmesi de bu gelişmelere denk düştü.
Sekiz çeyrek art arda daraldıktan sonra, pandemi döneminde hükümetin genişleyici politikalarının desteğiyle iki yıl aranın ardından büyüme kaydeden inşaat sektörü, sıkı para ve maliye politikasına geçilmesiyle yeniden ivme kaybetmeye başladı.
Türkiye ekonomisi ve istihdamının temel dinamiklerinden inşaat sektörü, hükümetin pandemi döneminde hayata geçirdiği kredi destek paketleri, gerileyen faiz oranları ve konut satışlarındaki güçlü artışla üçüncü çeyrekte yüzde 6,4 büyüme kaydetmiş; yarım kalan projeler açılan kredi muslukları sayesinde tamamlanarak firmalara nakit girişi sağlanmıştı.
Reuters’ta yer alan Türkiye inşaat sektörüne yönelik analizde, genişlemeci politikaların pozitif etkisinin son çeyrekte ivme kaybederek de olsa sürmesiyle inşaat sektörünün 2020’yi büyüme ile tamamlaması bekleniyor.
Ancak sektör temsilcilerine göre, destek paketlerinin sona ermesi, Merkez Bankası’nın 2021’in önemli bir bölümünde yüksek politika faizi uygulayacağı öngörüsü ve kredi faizlerinde beklenen yüksek seyir sektörün 2021 performansını sınırlayacak.
Sıkı para politikası ve yüksek faizler inşaat sektörünü sınırlıyor
İnşaat sektörünün 2020’de düşük faizli destek kredilerinden önemli ölçüde yararlandığını ancak bu elverişli ortamın sona erdiğini belirten İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği Başkanı Tayfun Küçükoğlu, “Yeni kredi kullanımları inşaat sektörü ve müteahhitlik kesimini mali açıdan önemli ölçüde rahatlattı. Buna bağlı olarak faaliyetler canlandı ve mevcut işlere hızlı bir geri dönüş yaşandı. Ancak bu etki yıl sonuna kadar sürdü. Sıkı para politikası uygulaması ile kredi büyümesi de genel olarak yavaşlıyor” dedi ve ekledi:
“Merkez Bankası’nın 2021’in önemli bir bölümünde yüksek politika faizini koruyacağı öngörülüyor. Buna bağlı olarak konut kredisi ve TL ticari kredi faiz oranlarının da yüksek kalması bekleniyor. Dolayısıyla sıkı para politikası ve yüksek faizlerin inşaat sektörü ve inşaat malzemeleri sanayisinin 2021 yılı performansını sınırlaması söz konusu.”
Kullandırılan nakdi krediler 49 milyar lira artış gösterdi
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, hükümetin kredi destek paketlerini devreye aldığı nisandan kasım sonuna kadar inşaat sektörüne kullandırılan nakdi krediler 49 milyar lira arttı. Sektörün toplam kredileri kasım sonu itibarıyla 284,13 milyar liraya ulaştı.
Stratejist ve ekonomi danışmanı Can Fuat Gürlesel, “İnşaat sektörünün mali yapısı çok bozulmuştu. Kur artışı da sektörün mali yapısı ve ödeme kapasitesini daha da bozan bir etki içindeydi” diyerek, şöyle devam etti:
“Covid-19 nedeniyle verilen destek kredileri sektörün imdadına yetişti. Konut satışları da pozitif destekledi. İnşaat sektörü yarım kalan işlerine hızla geri döndü. Destek kredileri olmasa inşaat sektörü muhtemelen üçüncü çeyreği de daralma ile kapatacaktı.”
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, inşaat sektörü 2020 yılı üçüncü çeyrekte yüzde 6,4 büyürken, 2019 yılında Türkiye GSYH’sında yüzde 5,4 olan payı da, 2020’nin ilk dokuz ayı itibarıyla yüzde 5,7’ye yükseldi.
Nisanda 1,25 milyon olan sektör istihdamı da son TÜİK verilerine göre ekim itibarıyla 1,75 milyona yükseldi.
Finansman koşulları 2021’i desteklemiyor
2020 sonlarından itibaren ise bu tablonun bozulmaya başladığını belirten Gürlesel, “Mevcut işler gerilemeye başladı. Mevsimselliğin de etkisiyle önümüzdeki birkaç ay işlerin daha da yavaşladığı bir döneme gidiyoruz. Kapatma ve kısıtlamalar ilk çeyrekte inşaat işlerini düşürecek. Kredi faizleri ve konut kredi faizleri de inşaat sektöründe büyümeyi destekleyecek olmaktan çıktı. Yani finansman tarafında da 2021’i çok fazla destekleyecek koşullar yok” dedi.
İMSAD raporuna göre, aralık ayında inşaat sektöründe alınan yeni iş siparişleri bir önceki aya göre 5,9 puan geriledi. Mevcut işlerin seviyesi de bir önceki aya göre 11,3 puan düştü.
Ucuz kredi ortamından yararlanan şirketlerden biri olan Torunlar GYO’nun CFO’su İsmail Kazanç da, “Kredilerden biz de yararlandık. Tüm bilanço fonlanmadı ama o günkü ihtiyaçlarımızı karşıladık” diyerek şöyle devam etti:
“Hükümet reel faizi eksiye çevirecek tercihlerde bulundu. Bankalar kredi yarattı. Ama bu imkanlar kısa süreli oldu. Bu şartlar değişti. Aynı tempo ile devam edecek bir durum yok. Projelerini tamamlayan firmalara baktığımızda büyük bir yeniden ruhsat, iskan alma motivasyonu yok.”
Finansman maliyetlerindeki hızlı artış, yükselen inşaat maliyetleri ve talepteki dalgalanmanın yanı sıra, pandeminin vurduğu ofis ve AVM yatırımları nedeniyle yeni projelerin planlandığı şekilde ilerleyemediğini belirten Kazanç, “2021’in ikinci yarısının daha iyi olacağını düşünüyoruz. İkinci yarıda baz etkisiyle enflasyon düşecek. Faizlerde de ikinci yarı düşüş öngörüyoruz” dedi.
Sektörde yeni destek beklentisi hakim
İnşaat firmalarının hükümetten sektöre yönelik yeni destek talepleri bulunurken, Özyurtlar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Tamer Özyurt, “Hükümetin iç piyasaya yönelik alacağı önlemler ve vereceği destekler piyasadaki gidişatı tanımlayacak” dedi.
Akkuş Grup Başkanı Abdülkadir Akkuş da, “Faizlerin yeniden yüzde 1’in altına indirilmesiyle şekillenecek yeni bir destek paketine ihtiyacımız var” dedi.
2020’de birinci el konutta yüzde 0,64, ikinci elde yüzde 0,74’e kadar gerileyen kredi faizleri mevcut durumda yüzde 1,35 seviyesine yükselmiş durumda. Konut satışları gerileyen kredi faizleri ve kampanyaların etkisiyle haziranda sert yükselmiş, Temmuzda da tüm zamanların rekorunu kırmıştı. Yükselen faizlerin etkisiyle konut kredili satışlar aralıkta yüzde 71 gerilemişti.
