Bugüne kadar kaydedilen en büyük metan sızıntılarından birinin geçen yıl Kazakistan‘da yeni gaz rezervlerini aramak için açılan bir keşif kuyusunda gerçekleştiğini tespit edildi.
BBC doğrulama servisi BBC Verify‘ın paylaştığı analize göre, kuyudaki bir patlamanın etkisiyle başlayan ve altı ay süren yangında 127 bin ton metan sızıntısı gerçekleştiği tahmin ediliyor.
Metan küresel ısınmaya karbondioksitten çok daha fazla katkı yapan bir sera gazı. Doğalgaz çoğunlukla metan gazından oluşuyor. Metan gözle görülemeyen şeffaf bir gaz olmasına karşın metan bulutu gün ışığına maruz kaldığında benzersiz bir iz oluşturuyor, bu da bu birikintilerin bazı uydularla izlenebilmesini sağlıyor.
Uluslararası Enerji Ajansı’na göre de metan, sanayi devriminden bu yana yaşanan küresel ısınmanın yüzde 30’undan sorumlu.
Şirket sızıntıyı reddediyor
Kuyunun sahibi Buzachi Neft, “önemli miktarda” metan gazının sızdığını reddediyor. Sızıntının “görmezden gelinebilecek” miktarda olduğunu; sızan metanın sondaj deliğinden çıkarken yanmış olması gerektiğini savunan şirket yetkilileri atmosfere yalnızca su buharının sızarak uzaydan görülebilen büyük beyaz bulutlar oluşturduğuna inandıklarını da söyledi.
Buna karşın ABD Çevre Koruma Ajansı‘nın Sera Gazı Eşdeğeri Hesaplayıcısı’na göre, böyle bir sızıntının çevresel etkisi, bir yıl boyunca 717 binden fazla benzinli araba sürmenin yarattığı etkiye yakın.
Birleşmiş Milletler (BM) Uluslararası Metan Emisyonları Gözlemevi Başkanı Manfredi Caltagirone de “Sızıntının büyüklüğü ve süresi sıra dışı. Son derece büyük” dedi.
Sızıntı 9 Haziran 2023’te Kazakistan’ın güneybatısındaki Mangistau bölgesinde bir keşif kuyusu kazısı sırasında yaşanan patlama sonucu çıkan yangınla başladı. Yıl sonuna kadar devam eden yangın 25 Aralık 2023’te kontrol altına alındı. Yerel yönetimler BBC’ye kuyuyu betonla mühürleme çalışmalarının devam ettiğini söyledi.
Kazakistan’daki metan sızıntısı ilk olarak Fransız jeoanalitik şirketi Kayrros tarafından incelenmiş; analizleri Hollanda Uzay Araştırmaları Enstitüsü ve İspanya‘daki Valencia Politeknik Üniversitesi tarafından doğrulanmıştı.
Uydu verilerini inceleyen bilim insanları metan yoğunluğunun haziran ve aralık ayları arasında 115 ayrı noktada yüksek olduğunu buldu. Bu okumalara bakılarak tek bir kuyudan 127 bin ton metan sızdığı tespit edildi.
Bunun, insan kaynaklı en büyük ikinci büyük metan sızıntısı olarak kayıtlara geçmesi bekleniyor.
Sızıntının doğrulanmasına yardımcı olan Valencia Politeknik Üniversitesi’nden Luis Guanter, “Sadece Kuzey Akım boru hattının sabote edilmesi daha büyük bir sızıntıya neden olabilirdi” diyor.
Eylül 2022’de Rus gazını Almanya’ya taşıyan Kuzey Akım (Nord Stream) 1 ve 2’ye ait su altı borularındaki patlamalar 230 bin ton metanın atmosfere salınmasına neden olmuştu.
Mangistau bölgesinin Ekoloji Bakanlığı 9 Haziran ve 21 Eylül arasında 10 farklı olayda havadaki metanın yasal sınırları aştığını doğruladı. Bakanlık ilk patlamayı takip eden birkaç saat içinde metan seviyesinin izin verilenin 50 katına çıktığını da belirtti.
İnsan kaynaklı en büyük sızıntılardan biri
Kuyunun sahibi Buzachi Neft’ göre uydular atmosferdeki su buharı gibi diğer gazları metanla karıştırmış olabilir ve bilim insanları patlama olmadan önce zaten havada bulunan metanı hesaba katmıyor. Ancak Kayrros’un sızıntıyla ilgili ilk incelemesini doğrulayan ekipler bunu reddediyor.
Valencia Politeknik Üniversitesi’nden Guanter, “Su buharı veya dumanın potansiyel etkisini test ettik ve ölçümlerimizle etkileşime giren herhangi bir sinyal bulamadık” dedi.
Ayrıca bilim insanlarının yalnızca “tek metan bulutu” aradığını ve yöntemlerinin kazadan önce atmosferde halihazırda mevcut olan metandan etkilenmeyeceğini de söyledi.
Kazakistan Enerji Bakanlığı ise sızıntıyla mücadelenin “karmaşık teknik bir operasyon” olduğunu ve “benzer kazaları önlemek için evrensel bir çözüm olmadığını” belirtti.
Ancak Orta Asya’da metan sızıntılarının tespit edildiği ilk vaka bu değil.
Komşusu Türkmenistan gibi Kazakistan’da da onlarca “süper sızıntı” olayı gerçekleşti; bilim insanları bu ifadeyi atmosfere büyük miktarda metan salımı yapan olayları tanımlamak için kullanıyor.
Mangistau bölgesinde gözlemlenen sızıntı ise şimdiye dek tespit edilen ‘normal’ insan faaliyetlerinden kaynaklanan en büyük metan sızıntısı olarak değerlendiriliyor.
Kazakistan, geçen yılki COP28 İklim Zirvesi’nde 50’den fazla ülkenin metan salımını 2030 yılına kadar yüzde 30 oranında azaltmayı amaçlayan gönüllü Küresel Metan Taahhüdü anlaşmasına katılmıştı.
