Koronavirüs salgınına 4.5 milyon işsizle yakalanan Türkiye’de işsizlik yüzde 13.8’den yüzde 30’a çıktı. En iyimser hesaplamada dahi işsiz sayısı 10 milyonu geçtiği belirtiliyor.
Türkiye ekonomisi Covid-19 salgınına bağışıklık sistemi çok zayıflamış bir tabloyla yakaladı. Salgına karşı alınan önlemler işgücü-istihdam piyasasını çok sert bir biçimde vurdu.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) resmi rakamlarına göre salgın öncesi 4.5 milyona ulaşan işsiz sayısının şimdiden 10 milyon dolayına çıktığı, üstelik daha da artabileceği tahmin ediliyor.
Bu ürkütücü tablo, işsiz kitlesinde yüzde 100-120 arası bir artış eğilimi anlamına geliyor. Böylece, işgücü, yani işi olanlar ile işsizlerin toplamını ifade eden insan sayısı salgın öncesi gibi 32 milyonda kalırsa, işsizlik oranı da yüzde 13.8’den yüzde 30’lara çıkmış oldu.
Üç kaynağı var
TMMOB Makina Mühendisleri Odası, her ay iktisatçı-yazar Mustafa Sönmez’in katkısıyla hazırladığı sanayinin sorunları bülteninin 58’incisini Covid-19’un ekonomideki tahribatına, özellikle çığ gibi büyüyen işsizlik konusuna ayırdı. Rapora göre, patlayan işsizliğin üç kaynağı var.
İşgücü piyasasındaki ürkütücü tabloyu gözler önüne seren rapora göre, mevcut 4.5 milyon işsize sokağa çıkmaları yasak olduğu için 1.4 milyon kişi daha eklendi. 65 yaş üstü grubunda olup da hâlâ çalışmakta olan yaklaşık 850 bin kişi ve 15-17 yaş grubunda olup da işi olan 550 bin dolayında genç, bu önlemle çalışamaz oldular.
Diğer yandan, 270 bin işyeri geçici süreyle kapatıldı. Bu işyerlerinde ortalama beş kişinin çalıştığı varsayılırsa iş sahipleri ile birlikte, geçici de olsa, işsiz kalan 1.5 milyonun üstünde bir kitleden söz ediliyor. Dolayısıyla salgın öncesi 4.5 milyon olan işsiz sayısı bu önlemler sonucu 7.5 milyona yaklaştı.
Açıkta kalan milyonlar…
Öte yandan, İşsizlik Sigortası Fonu’na kısa çalışma ödeneği için başvuran ücretli sayısının 3 milyonu aştığı açıklandı. Diğer yandan, çıkarılan bir yasa ile işten çıkarmalar yasaklanırken, çalışanı üç ay, gerekirse altı ay süreyle ücretsiz izne çıkarmanın yolu açıldı.
Kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izine çıkarma yolunu açan düzenlemelerden çıkacak işsiz sayısının ise 2 milyonu aşacağı hesaplanıyor. Dolayısıyla, işsizler ordusunun en iyimser tahminle daha şimdiden 10 milyonu aştığı hesaplanıyor.
Sözcü’nün haberine göre raporda, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan 3 milyon işsiz yararlansa bile, açıkta kalan milyonlarca işsize devletin sosyal elinin değmediğine dikkat çekildi.
Kentlerdeki 3 milyon kayıt dışı dahil değil
TMMOB’un sanayinin sorunları bültenindeki işsizlik sorununun hangi boyutlara vardığını ortaya koyan hesaplamada işsiz sayısını belirleyen kümelere sayıları 3 milyon dolayında olan kentlerdeki kayıt dışı ücretli kesim dâhil değil.
Onların bu krizde başlarına ne geldiği ise bilinmiyor. Bu olağandışı işsizlik artışı kaç ay süreceği ve bu dev işsizler ordusunun daha ne kadar artacağı salgının seyrine bağlı.
İşsizliğin gerçek ve bilimsel tanımlara uygun boyutlarının açıklanması, 2020’nin Haziran- Temmuz aylarını bulacak. Çünkü TÜİK verileri, üç ay geriden geliyor.
