Kapitalizmin adaletsizliğinin meşruluğu her geçen gün daha geniş kesimler için bilinir, daha çok hissedilir olmaya devam ediyor. Bir yanda zenginleşen zenginler, diğer yanda yoksullaşan yoksullar. TÜİK’e göre; 2020’de nüfusun en zengin yüzde 20’sinin toplam gelirden aldığı pay 1,2 puan artarak yüzde 47,5’e çıktı, en düşük gelire sahip yüzde 20’nin aldığı pay 0,3 puan azalarak yüzde 5,9 oldu
Haziran ayı için derlediğimiz ekonomi haberleri:
Arçelik’ten yüzde 300’e yakın kar
2019’da net kâr 953 milyon lira olan Arçelik, pandemi yılı olan 2020’de kârını yaklaşık 3 kat artırarak 2 milyar 879 milyon liraya çıkardı. Böylece Arçelik’in 2020 yılı büyümesi yüzde 202 oldu. 2021’in ilk üç ayındaki karı da yüzde 295 arttı.
Bu kardan işçileri ise 150 lira prim ve bir çikolata düştü. 2019’da dünyada 23 bin 530 mavi yakalının çalıştığı Arçelik’te bu sayı 2020 yılında 29 bin 382’ye çıktı. Grubun bünyesinde çalışan işçilerin ezici çoğunluğu ise güvencesiz çalışma biçimi olan sözleşmeli istihdam ile çalıştırıldı. 2018’de 24 bin 603 sözleşmeli işçi çalışırken, 7 bin 568 aylık ücretli işçi çalışıyordu.
Kar rekorları
Bir diğer yüksek kar oranı ise Sarkuysan’da yaşandı. Sarkuysan’ın 2019 yılında 88,8 milyon lira olan kârı, pandemi yılında 248 milyon lirayı aştı.
2020 yılında 235 milyon dolar, 223 milyon avro ve 25,8 milyon sterlin tutarında ihracat yapan Sarkuysan’ın toplam satışları 6 milyar 742 milyon lira oldu. Şirketin satışları önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 16,64 arttı. Şirketin geliri 1 milyar liradan fazla artış gösterirken kârı bir önceki yıla göre yüzde 179 arttı.
İşçi başına kâr bir yılda 13,3 bin liradan 366 bin liraya çıktı. 12 kişilik yönetim kadrosunun bulunduğu Sarkuysan’da yönetim kurulu üyeleri ise 2 yılda toplam 27 milyon 583 bin lira ücret, huzur hakkı, prim, ikramiye ve kâr payı aldı. Buna göre yönetim kurulunda 2 yılda kişi başı alınan ortalama ücret 2 milyon 300 bin lira oldu.
Bir rekor da Ford’dan
Koç Holding ve Ford Grubuna ait Ford Otosan ise pandeminin ilk yılında yüzde 114 kâr artışı sağlarken, 2021’in ilk 3 ayında artış yüzde 189’a tırmandı.
Ford, Yeniköy, Gölcük ve Eskişehir’de yaptığı her bir yatırım için çeşitli oranlarda vergi indirimleri aldı. Ford’a 2020 yılında sağlanan vergi indirimleri ise şöyle:
- 572 milyon AR-GE yatırımının karşılığında 125 milyon lira vergi indirimi.
- Kocaeli Gölcük fabrikasında 559 milyon liralık yatırımın yüzde 30’u kadar vergi istinası.
- Kocaeli Gölcük fabrikasında 2013-2017 yılları arasında yapılan 1,3 milyar liralık yatırımın karşılığında bu miktarın yüzde 50’si kadar vergi indirimi.
- Kocaeli Yeniköy fabrikasında yapılan 798 milyon liralık yatırım karşılığında, bu miktarın yüzde 40’ı kadar vergi indirimi.
- Eskişehir’de kurulu fabrikada kamyon ve transit araçlarda kullanılmak üzere yapılan 138 milyon ve 529 milyon liralık yatırımlar için yüzde 40’ar vergi indirimi.
- Gölcük ve Yeniköy’de yapılan 849 milyon liralık yatırım için yüzde 40 vergi istisnası.
- F-Trucks, Transit ve Transit Custom araçlarının üretimi için yapılan 889 milyon liralık yatırım karşılığı bu miktarın yüzde 40’lık bölümü kadar vergi indirimi.
Yağma ve talan haberleri
Haziran ayında, basına yansıyan yağma ve talan haberlerinden başlıkların bir kısmı ise şu şekilde:
- Türkiye’de en çok kamu ihalesi alan müteahhitlere son beş yılda verilen 55 ihalede tam 161,3 milyar liralık işi beş firma aldı. Listesinin ilk sırası 2020’de de değişmedi. 17 sözleşmeye 49,7 milyar liraya imza atan Kalyon İnşaat yer aldı. 40,4 milyarlık 15 ihale alan Kolin ikinci oldu. Üçüncü sıradaki Cengiz İnşaat, devletten 12 ayrı ihalede toplam 33,9 milyarlık iş aldı.
- Müteahhitlik giderleri için sadece mayıs ayında yaklaşık 8 milyar TL ödendi. Bu harcama, yıl rekoru olarak da kayıtlara geçti.
- Ankara Yüksek Hızlı Tren Garı için 2020’de 5 milyon yolcu garantisi verilmişti, ancak yolcu sayısı 740 binde kaldı. Gelmeyen yolcular nedeniyle yüklenici şirkete ödeme yapılacak. Bu kapsamda Hazine’nin yüklenici Cengiz – Kolin – Limak ortaklığına 7.5 milyon dolar ödeyeceği belirtildi. Böylece son 4 yıl için ödenecek tutar 21 milyon 352 bin dolara ulaşacak.
- Yap-işlet-devret modeliyle yapılan ve 2044’e kadar yolcu garantisi verilen Zafer Havalimanı’na, 1 milyon 317 bin 733 olarak belirlenirken yolcu sayısı mayıs sonunda 641’e çıkartılabildi.
- Filyos Limanı’nın da içinde bulunduğu 1900 hektarlık alan, 1994’te Bakanlar Kurulu kararı ile Serbest Bölge, 2015’te ise Endüstri Bölgesi ilan edildi. Liman inşaatı sürerken, bir yandan da 2 milyarlık yatırımla kurulan Filyos Endüstri Bölgesi işletmesinin, ihale yapılmadan Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın tek imzasıyla Tosyalı Holding’e verildiği ortaya çıktı.
- Demirören Holding’in Ziraat Bankası’ndan çektiği 300 milyon dolar ve 1 milyar 118 milyon lira krediyi ödemediği, kredi için ipotek ettirdiği araziyi ise borçlarına karşılık bankaya verdiği öğrenildi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yapılaşmaya açtığı arazinin imar planları da bu süreçte iptal edildi.
- Sağlık Bakanı Koca’ya ait üniversitenin Eski Rektörü ve Sağlık Bakan Yardımcısı Sabahattin Aydın’ın eşine ait firma, bakanlıktan 19 ayrı ihale ile 5 milyon liralık iş aldı.
- CHP milletvekilleri, 25 milyon liraya sattıkları İstanbul Büyükşehir Belediyesine (İBB) ait araziyi imara geçirerek değerlendirdikten sonra 430 milyon liraya geri aldıkları iddiasıyla Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun da aralarında bulunduğu AKP eski yöneticiler hakkında suç duyurusunda bulundu.
- AKP’li Beykoz Belediyesi’nin milyonlarca liralık sosyal yardım amaçlı gıda alışveriş kartı alım işi ihalesini İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) AKP’li meclis üyesi Ömer Faruk Akbulut’un ortağı olduğu Metropal Kurumsal Hizmetleri AŞ kazandı.
- Sayıştay raporuna da yansıyan 2018 yılında PTT’de 200 milyon TL’lik usulsüzlükte imzası olan beş isim yüksek maaşla yeni görevlere getirildi.
