Hazine Bakanlığı’nın raporlarında, 2019 yıllında, kamu şirketlerinin önceki yıllara göre zarar ettiği tespit edilirken, aynı tablonun kamu bankalarında da yaşandığı belirlendi. Rakamlar, yağma ve talana hız verilen pandemi süreci ile birlikte 2020 yılı raporlarının çok daha vahim olacağını gösteriyor.
2017 yılında 5.2 milyar lira kâr eden kamu işletmeleri geçen yılı yaklaşık 1.7 milyar lira zararla kapattı.
Hazine ve Maliye Bakanlığı 2019 Kamu İşletmeleri Raporu’nu yayımladı. Bakanlığın kendi raporunda bile Kamu İktisadi Teşebbüsleri’ndeki (KİT) zarar gizlenemedi. Raporda, “olağandışı gelir ve kârlarda düşüş” yaşandığı kaydedildi.
Bakanlığın raporundaki tespitler şöyle:
– 2019 itibarıyla bakanlık portföyünde 18 KİT, 4 kamu bankası ve 6 diğer kuruluş olmak üzere toplam 28 kamu işletmesi var. Geçen yıl bütçeden KİT’lere 18.88 milyar lira ödeme yapıldı. KİT’lerden bütçeye yapılan ödeme ise 7.61 milyar lirada kaldı.
– KİT sisteminin 2017’de 5.2 milyar lira olan kârı, 2018 sonunda 2.88 milyar TL’ye indi. Rapora göre, “olağandışı gelir ve kârlardaki düşüş” nedeniyle durum 2019’da 1.66 milyar TL zarara dönüştü.
En büyük sermaye aktarımı TCDD ve EÜAŞ’a
– Sermaye transferlerinin büyük bölümü TCDD ve EÜAŞ’a yapıldı. Bu kuruluşlara geçen yıl 13 milyar TL Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları’na (TCDD) 10.6 milyar TL ve Elektrik Üretim Anonim Şirketi’ne (EÜAŞ) 2.4 milyar TL) sermaye aktarımı gerçekleşti. Bu tutar bütçeden 2019’da KİT’lere nakden yapılan toplam sermaye aktarımlarının yüzde 69’unu oluşturuyor.
KİT’lerdeki yabancı kaynak oranı arttı
– 2017’de KİT sisteminde öz kaynakların oranı yüzde 69.4, yabancı kaynakların oranı ise yüzde 30.6’ydı. Geçen yıl öz kaynakların oranı yüzde 59’a inerken yabancı kaynakların oranı yüzde 41’e çıktı.
– 2017’de 3.3 milyar lira dönem kârı olan BOTAŞ, 2018’i 2.4 milyar lira, geçen yılı ise 5.6 milyar lira dönem zararıyla kapattı. Raporda zarara “yüksek finansman giderlerinin” neden olduğu belirtildi.
– Türkiye Elektrik İletim A.Ş.’nin (TEİAŞ) 2018’de 2.8 milyar lira olan dönem kârı geçen yıl 2.1 milyar liraya indi.
– Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) tarafından geçen yıl 2 milyon 26 bin aileye bedelsiz olarak yaklaşık 1.5 milyon ton kömür dağıtıldı. Bu kapsamda bakanlık tarafından TKİ’ye 1.16 milyar TL görevlendirme bedeli ödemesi yapıldı. TKİ’nin 2018’de 198 milyon lira olan dönem kârı, geçen yıl 101 milyon liraya indi.
TTK da zor durumda
– Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) ihtiyaç sahibi ailelere bedelsiz 32.3 bin ton kömür dağıttı. TTK’nin 2017’de 859 milyon lira, 2018’de 898 milyon lira olan zararı, geçen yıl 1.1 milyar liraya çıktı.
– Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO) kârı 2018’e göre düşerek 5.7 milyar liradan 1.2 milyar liraya indi. Eti Maden’in kârı bir önceki yıla göre geçen yıl 3.3 milyar liradan 2.7 milyar liraya düştü.
– TCDD 2017’yi 2 milyar lira, 2018’i 2.5 milyar lira dönem zararıyla kapatmıştı. TCDD’nin geçen yılki dönem zararı da yine 2.5 milyar lira oldu.
– Et ve Süt Kurumu, 2017’de 279 milyon lira kâr ederken 2018’de 491 milyon lira, geçen yıl da 34.7 milyon lira zarar etti.
– 2017’de 267.7 milyon lira, 2018’de 657.1 milyon lira zarar eden ÇAYKUR, geçen yılı da 635.1 milyon lira zararla kapattı. Raporda, kuruluşun “artan kredi borcunun finansman giderlerini artırdığı ve dönem zararının artmasına” neden olduğu belirtildi.
– Devlet Malzeme Ofisi’nin (DMO) 2017’de 239 milyon lira olan kârı geçen yıl 107.3 milyon liraya geriledi.
– Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.’nin (TEDAŞ) dönem zararı bir önceki yıla göre 42 milyon liradan 389.4 milyon liraya yükseldi. Raporda, “Uhdesindeki tüm dağıtım şirketleri özel sektöre devredilen kuruluşun 2019 dönem zararı 389.4 milyon TL olarak gerçekleşmiştir” denildi.
– Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayi A.Ş.’nin zararı 101.2 milyon liraya ulaştı.
– TCDD Taşımacılık AŞ’nin zararı 2018’e göre yaklaşık 925 milyon liradan 1.1 milyar liraya yükseldi.
– Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ’nin zararı 2018’de 1.3 milyar liraydı. Zarar geçen yıl 969 milyon liraya indi.
– Sümer Holding AŞ’nin zararı 10.4 milyon liradan 30.4 milyon liraya çıktı.
– Önceki yıllarda kâr eden PTT zarara geçti. 2017’de 641 milyon, 2018’de 215 milyon lira kâr eden PTT geçen yılı 1.2 milyar lira zararla kapattı.
Kamu sermayeli bankalar da zararda
Raporda kamu sermayeli bankaların durumuna da yer verildi. Rapora göre Ziraat Bankası’nın 2018’de 7.9 milyar lira olan net kârı geçen yıl 6.1 milyar liraya indi. Halk Bankası’nın net kârı aynı dönemde 2.5 milyar liradan 1.7 milyar liraya düştü. Vakıflar Bankası’nın net kârı da 4.1 milyar liradan 2.8 milyar liraya geriledi. Merkez Bankası’nın net kârı 2017’de 18.3 milyar lira, 2018’de 56.2 milyar lira oldu. 2019’da ise 44.7 milyar liraya geriledi.
