Şili’nin başkenti Santiago’da ülke tarihinin en büyük hükümet karşıtı protesto gösterilerinden biri düzenlendi.
Başkent Santiago’da bir milyondan fazla kişi gelir eşitsizliği ve yaşam standartlarını protesto için sokaklardaydı. Göstericilerin çoğu Devlet Başkanı Sebastian Pinera’ya istifa çağrısında bulundu. Eylemlere darbeciler tarafından katledilen efsane bir sanatçının şarkıları ve dizeleri damga vururken, yüzlerce gitarist onun şarkılarını çalıp söyledi. 46 yıl önce Şili stadyumunda parmakları kırılıp “Hadi şimdi şarkı söyle de görelim” dendiğinde Venceremos’u söyleyen ve türlü işkecelerle katledilen Victor Jara’dan söz ediyorum. Son bir haftadır Victor Jara’nın sesi Santiago’nun meydanlarında ve balkonlarında yankılanıyor. 40 yaşındayken Pinochet darbecileri tarafından öldürülen dönemin ünlü müzisyen Victor Jara, aynı zamanda tiyatro yönetmeni ve profesördü. Jara 1973’teki darbe ile devrilen sosyalist Salvador Allende’nin destekçilerindendi. Müziğiyle çok sayıda müzisyene ilham vermiş, ölümünün ardından adına pek çok şarkı yazılmıştı.
***
Pinochet, her darbecinin yaptığı gibi ilk önce zindanlarını öğretmenlerle, öğrencilerle, akademisyenlerle, devrimci işçilerle ve sanatçılarla doldurmuştu. Jara her gün olduğu gibi o gün de yanından hiç ayırmadığı gitarıyla üniversiteye, öğrencilerinin yanına giderken üniversite girişinde darbeci askerler tarafından tutuklandı. Darbeciler Victor Jara’yı aydınlarla dolan zindanlar da yer kalmadığından, yine o gün tutuklanan binlerce kişiyle beraber Şili Ulusal Stadyumu’na götürüldü. Stadyumdan canlı çıkmayı başaranların anlattığına göre askerler Jara’nın ellerini ve parmaklarını kırdıktan sonra gitar çalmasını isteyerek kendisiyle dalga geçmiş, Jara da buna aynı zamanda Allende’nin seçim şarkısı olan Venceremos’u (Kazanacağız) söyleyerek yanıt vermişti. Bu restleşme askerleri daha da vahşileştirdi. Şili’deki Pravda muhabiri Vladimir Çernisev, Jara’nın son anlarını şöyle anlatıyor: “Víctor Jara dudaklarında şarkıyla öldü. Onu yanından hiç ayırmadığı yoldaşı, gitarıyla birlikte stadyuma getirdiler. Ve şarkı söylemeye başladı. Öbür tutuklular, gardiyanların ateş açma tehdidine rağmen melodiye eşlik etmeye başladılar. Sonra bir subayın emri ile askerler Víctor’un ellerini kırdılar. Artık gitar çalmıyordu, ama zayıf bir sesle şarkı söylemeyi sürdürdü. Bir dipçikle kafasını parçaladılar ve diğer tutuklulara ibret olsun diye ellerini kesip tribünlerin önüne astılar.” Nihayetinde vahşice dövülen Jara, bir makinalı tüfekle taranarak öldürülür ve cesedi üç gün sonra Santiago Mezarlığı yakınında bulunur. Vücudunda 44 kurşun deliği vardır. Eşi Joan ve kızı Amanda, uzun yıllar süren kampanyaları sonucunda 2009 yılında Jara’nın mezarını açtırmış ve otopsi yapılmasını sağlamıştı. 2016’da ABD’nin Florida eyaletindeki bir mahkeme de bir diğer eski asker olan Pedro Barrientos’u Jara’ya işkence etmek ve öldürmekten suçlu bulmuş ve mahkum edilmişti.
***
‘Bildirge’ adını taşıyan şiiri onun hayata bakış açısı, bir anlamıyla sanatının manifestosu gibidir:
“Ne türkü söyleme aşkımdan ne de sesimi / dinletmek için değil bunca türkü söylemem./ Benim namuslu gitarımın sesi / hem duygulu hem de haklıdır. / Dünyanın yüreğinden çıkar / bir güvercin gibi kanatlı /kutsal su gibi şefkatli, / okşar gitarım öleni ve yiğidi./ Şarkım amacına kavuşur.”
Gitarı ve sesiyle yoksulların, ezilenlerin yanında oldu. Darbecilere ve onların tanklarına karşı direndi. Ama mücadelesini hayatıyla ödedi. Bugün Şili için bir halk kahramanı olan müzisyen-şair Victor Jara için nihayet adalet tecelli etti. Ölümünden 45 yıl sonra kendisini öldüren darbeci askerler 15 yıl hüküm giydi. Bugün öldürüldüğü stadyuma adı verilmiş olan Victor Jara bir ülkenin kanayan yarası, sızlayan vicdanıydı. Bugün Jara’nın katilleri tarihin çöplüğünde ama Jara, şarkıları ve kararlı duruşuyla hala Şili ve dünya halklarının özgürlük mücadelesinde yaşıyor.
