Bugün şeker zamları ve piyasada yaşanan kriz konuşuluyor. Çözüm bulunmazsa yarın pancar üretiminde yaşanacak sorunlar çok daha büyük zamlara gebe
Türkiye ekonomisinin kriz dinamiklerini gösteren bir diğer gösterge de şeker.
Tarım Dünyası’ndan Ali Ekber Yıldırım, şeker ve şeker zamları üzerine yaptığı haberinde özellikle şekerpancarını büyük bir tehlikenin beklediğini yazdı. Habere göre bugün şeker zamlarına bir çözüm bulunamazsa yarın pancar üretiminde yaşanacak sorunlar çok daha büyük zamlara gebe.
Üretim yüzde 15 düştü
Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2021 Bitkisel Üretim 2.Tahmini verilerine göre, 2020 yılında 23 milyon ton olan şekerpancarı üretiminin 2021’de yüzde 15,3 oranında azalarak 19.5 milyon tona düşmesi bekleniyor. Üretimdeki düşüş nedeniyle özellikle Ocak ayından sonra üretim kaynaklı olarak şekerde bazı sıkıntılar yaşanabilir ve şekerde yeni zamlar gündeme gelebilir.
Üreticiler üretimden vazgeçiyor
Üreticilerin verdiği bilgiye göre, bu yıl gübre, sulamada kullanılan elektrik ve diğer girdilerdeki yüksek zamlar nedeniyle 2022 üretim yılında pancar üretiminde çok daha büyük bir düşüş olabilir. Daha şimdiden bir çok çiftçi pancar ekmeyeceğini daha doğrusu ekemeyeceğini beyan ediyor. Kaldı ki, su kaynaklarının azalması, kuraklık ve benzeri sorunlar nedeniyle çok su isteyen pancar üretimi bu yönüyle de olumsuz etkilenecek.
Pancar üretiminin azalması demek dışarıdan şeker ithal etmek, nişasta bazlı şekere daha fazla bağlanmak demek. Nişasta bazlı şeker mısırdan elde ediliyor. Mısır üretiminde de pancarda yaşanan benzer sorunlar var. Ayrıca, nişasta bazlı şekerin zararları da cabası.
Şeker zamlarının sebebi ne?
Şekere yapılan zamların gerekçesi olarak şekerpancarına verilen fiyatı gösterenler var. Pancar fiyatı çok arttığı için şekere zam yapıldığı ifade ediliyor. Oysa son iki yılda pancar çiftçisine verilen alım fiyatı dikkate alındığında zamların pancar alım fiyatına bağlanamayacağı çok açık.
Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.(Türk Şeker) 2020 ürünü şekerpancarı alım fiyatını 2019 yılına göre sadece yüzde 12 oranında artırdı. Yüzde 16 polar içeren şekerpancarı alım fiyatı ton başına 2019’da 300 liraydı, 2020’de 336 liraya çıkarıldı. Aslında üretimdeki düşüşün bir nedeni de bu düşük fiyat politikası. Üreticiye maliyetin altında fiyat verilince üretim alanları yüzde 10 civarında, üretim miktarı ise yüzde 15,3 oranında azaldı.
2021 ürünü şekerpancarı alım fiyatı ise yüzde 25 oranında artışla 336 liradan 400 liraya yükseltildi. 2020 yılına göre yüzde 25 artış yüksek görünse de artan maliyetler dikkate alındığında bu fiyat da üreticiyi memnun etmedi.
Elbette pancara verilen fiyatın şeker üretim maliyetine bir yansıması var. Fakat, şeker üretiminde enerji başta olmak üzere diğer giderlerde de çok büyük artışlar oldu. Bu nedenle şeker zamları kaçınılmaz olarak yapıldı.
Türkşeker stokçuluk yapıyor
Bir yandan da Türk Şeker’in de zam yapacağı beklentisiyle deposunda şeker olsa bile zamlı fiyattan satmak için bekleyen toptancılar da oldu. Tıpkı 1980 öncesi gibi deposunda şeker, yağ olanlar bundan bir haksız kazanç elde etmeye başladı.
Önceki gün, 15 Kasım 2021 akşamı geç saatlerde Türk Şeker, şeker fiyatına yüzde 25 oranında zam yaptı. Edindiğimiz bilgilere göre planlanan zam miktarı yüzde 31’di. Ancak, enflasyonu artırır gerekçesi ile şimdilik yüzde 25 ile sınırlı kalındı. Bu demektir ki yakın zamanda yeni bir zam olabilir.
Şekerde fiyat krizine neden olan o ikili fiyat yapısı henüz giderilmiş değil. Özel sektör ve kooperatif şeker fabrikalarının kilosunu toptan olarak 5 lira 60 kuruş civarında sattığı şekeri Türk Şeker 5 lira 30 kuruştan satıyor. Özel sektör 50 kiloluk şekeri çuvalda 305 lira civarında bir fiyatla satarken, Türk Şeker 265 liradan satıyor.
Özetle, şekerde fiyat politikasından kaynaklanan kriz tam olarak geçmiş değil. Önümüzdeki günlerde şekere yeniden zam gelebilir. Uygulanan yanlış politikaların faturasını hem üretici hem de tüketici ödüyor.
