Saray Rejimi’nde Erdoğan’ın imzasıyla gece yarısı yürürlüğe giren yeni “Seferberlik ve Savaş Hâli Yönetmeliği”ne göre, seferberlik yetkisi Bakanlar Kurulu’ndan Cumhurbaşkanı’na geçti. Eski tüzükte yer almayan en çarpıcı maddelerden biri de seferberlik ilanı kararına ilişkin oldu. Buna göre, Cumhurbaşkanı artık “ayaklanma ve kuvvetli veya eylemli kalkışma” ortaya çıkması durumunda doğrudan seferberlik ilanına karar verecek. Karar derhal Resmî Gazete’de yayımlanacak, ardından TBMM’nin onayına sunulacak.
Yeni yönetmelikte dikkat çeken maddelerden bir diğeri de “yedek er” kaynağına ilişkin oldu. Buna göre, OHAL dönemlerinde KHK’larla TSK, kamu görevi ve meslekten ihraç edilenler, seferberlik ve savaş hali durumunda “yedek er” olarak çağrılacak. Böylece 15 Temmuz sonrası TSK’dan ihraç edilenler de görevlendirilebilecek.
T24 Sibel Yükler’in haberine göre 1990 tarihli ve 90/500 sayılı Bakanlar Kurulu’nun ‘Seferberlik ve Savaş Hâli Tüzüğü’ yürürlükten kaldırıldı. Yerine, Erdoğan’ın imzasıyla gece yarısı ‘Seferberlik ve Savaş Hâli Yönetmeliği’ getirilerek yürürlüğe girdi. Resmî Gazete’nin 22 Mayıs 2024 tarihli sayısında yayımlanan 52 sayfalık yeni yönetmelik, geçici madde ve yürürlük hariç 103 maddeden oluşuyor.
Gerekçeler: Ayaklanma, kuvvetli kalkışma
Yeni yönetmelikte eski tüzüğe göre çok sayıda değişiklik yer alıyor. Bunlardan ilki karar yetkisi. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçildiğinden beri kanunlarda hüküm değişikliğine gidilerek ‘Bakanlar Kurulu’ yerine ‘Cumhurbaşkanı’ ibaresi getiriliyordu. Yeni yönetmelikle seferberlik ilanı kararı da artık Cumhurbaşkanı’nın yetkisinde olacak. Eski tüzüğün aksine, yeni yönetmeliğe göre artık Cumhurbaşkanı kalkışma ve ayaklanma durumlarında da seferberlik ilanı kararı alınabilecek.
- Böylece Cumhurbaşkanı; savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi ve “ayaklanma olması veya vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli veya eylemli bir kalkışmanın veya ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten ve/veya dıştan tehlikeye düşüren davranışların ortaya çıkması durumunda” genel veya kısmi seferberlik ilanı kararı verecek.
- Seferberlik ilanı kararı, yürürlüğe gireceği tarih ve saat belirtilerek, derhal Resmî Gazete’de yayımlanacak ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) onayına sunulacak. TBMM toplantı hâlinde değilse hemen toplantıya çağrılacak.
- Seferberlik veya savaş hâli ilanı duyurusunda kaymakamlıklar, belediyeler, muhtarlıklar bütün olanaklarını kullanarak her türlü iletişim vasıtalarıyla seferberlik ilanını bütün köy, mahalle ve en küçük yerleşim birimlerine kadar duyurulacak.
OHAL KHK’sı ile “Terörle iltisak”tan ihraçlar da yedek er olacak
Yeni yönetmelikte maddelerden bir diğeri de “yedek er” kaynağına alınacak personele ilişkin oldu. Buna göre TSK, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığından çeşitli nedenlerle ayrılan, terhis olan veya çıkarılan askerler, ilişikleri kesildiğinde, ayrıldığında veya sözleşmeleri feshedildiğinde “yedek er” kaynağına alınacak. Buna ilişkin en dikkat çeken madde ise olağanüstü hâl (OHAL) dönemlerinde Kanun Hükmünde Kararnameler ile (KHK) TSK’dan, kamu görevi veya meslekten ihraç edilenlerin de göreve çağrılması oldu. Böylece, 15 Temmuz darbe girişimi sonrası TSK’dan ve meslekten ihraç edilenler de seferberlik ve savaş hâlinde “yedek personel” olabilecek. Aynı zamanda 1989 tarihli ve 375 sayılı KHK’ya göre, “örgütlere veya devletin millî güvenliğine karşı yapılara iltisakı ve irtibatlı olduğuna” karar verilerek meslekten çıkarılanlar ile 1930 tarihli ve 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu’na göre askeri mahkemeler ve adli mahkemelerce hapis cezası alanlar da “yedek personel” olabilecek.
Yurt dışında olanlara sefer emri tebliğ
Sefer görev emri verilmiş olanlardan yabancı ülkelerde bulunanlar için de dış temsilciliklerin resmi internet sitelerinde çağrı ilanı yayımlanacak. Çağrılmaları için yapılan ilanın tarih ve saati, ilanın yayımlanmasını takip eden günün ilk saati olacak. Bu duyuru tebliğ mahiyetinde kabul edilecek.
Gizlilik durumu ve uymayanlara suç duyurusu
Yeni yönetmeliğe göre, Cumhurbaşkanınca seferberlik ilanına ilişkin işlemlerin gizli tutulmasına karar verildiğinde, duyurular “gizli” gizlilik dereceli olarak yapılacak. Bu durumda, ilgili kamu kuruluşlarının amirlerine, yetkili kişilere, yükümlülük uygulanacak personel, insan gücü, araç, mal ve hizmetlerle ilgili olarak görev verilecek kişilere, duyuruların gizli olarak yapılması için hazırlıkların uygulanmasına başlanacak. Gizli tebligat sırasında, seferberlik ilanı kararının uygulanmasına ilişkin işlemlerin gizliliğine uymayanlar hakkında da Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulacak.
