“Ölüm her yerde aynıdır, ama ne mutlu halkının kurtuluşu için şehit düşene!”
Her yerde ölüm birdir
İnsan bir kere ölecek
Ne mutlu ona ki, milletinin
özgürlüğü için kurban oluyor…1
Ամենայն տեղ մահը մի է
Մարդ մի անգամ պիտ մեռնի,
Բայց երանի՝ որ յուր ազգի
Ազատության կզոհվի։
Yirmiler, Paramaz ve 19 yoldaşı, 103 yıl önce bugün, ”Yaşasın Sosyalist Ermenistan” diye haykırarak darağacına yürüyen yirmi yiğit devrimci; Sarkis Çerkezyan’lara, Manuel Demir’lere, Armenak Bakırcıyan’lara, Hrant Dink’lere uzanan cesaret ve kahramanlık hikayesinin belki de başlangıcı olan bu toprakların ilk sosyalist önderlerinden Paramaz (Madteos Sarkisyan) ve yoldaşları…
101 yıl önce bugün, 15 Haziran 1915’te Beyazıt Meydanı’na kurulan darağaçlarına, Paramaz’ın, “Yoldaşlar, yiğitçe, başımız dik gideceğiz ölüme” haykırışları ile yürüyen “biz yirmileri asıyorsunuz, ama arkamızdan yirmi binler gelecek!” diyen Doktor Benne’nin kararlılığını taşıyan, yirmi Ermeni sosyalisti…
15 Haziran 1915 sabahı, henüz şafak sökmekteyken darağacına yürüyen 20’lerin yüzlerine karşı idam fermanları okunur. Paramaz arkadaşlarına dönerek, “Yoldaşlar, yiğitçe, başımız dik gideceğiz ölüme” diye seslenir.
24 Nisan 1915’te İstanbul’da 200’ü aşkın Ermeni aydını ile başlayan ölüm yolculuğu tutuklamaları, kısa süre içerisinde İstanbul’da binlere dönüşmüştü. Aydınlar, yazarlar, işçiler, çiftçiler, gazeteciler, avukatlar, müzisyenler, şairler, doktor ve mühendisler tutuklanarak devlet eliyle ölüm yolculuğuna çıkarılmış, 24 Nisan’da fiilen başlayan soykırım, 27 Mayıs’ta “tehcir kanunu” ile kılıfına uydurulmak istenmişti. Bu sırada İstanbul’da ve bu toprakların dört bir yanında yüz binlerce ermeni kafileler halinde ölüme sürgün edilmişti. Bu dönem tutuklananların arasında, devletin Ermenilere uyguladığı bu büyük zulme direnenler de vardı: 20 Ermeni devrimci, Madteos Sarkisyan (Paramaz) ve yoldaşları, 10 Mayıs 1915’te apar topar çıkarıldıkları mahkemede devletin bölünmez bütünlüğüne karşı eylemler yapmakla suçlanmış ve devlet tarafından “tehcir” kanununun çıkarıldığı gün ölüme mahkum edilmişlerdi.
Sosyal Demokrat Hıncak Partisi üyesi Paramaz (Madteos Sarkisyan) ve 19 yoldaşı, 10 Mayıs 1915’te başlayan ve 17 gün süren mahkemede, 27 Mayıs 1915’te, “Tehcir Kanunu”nun çıktığı tarihte idama mahkum edilirler. Mahkeme başkanının “Türkiye’yi parçalayıp, yok etmek için bağımsız bir Ermenistan kurma amacına hizmet ettiğiniz doğru mudur?” sorusuna Paramaz’ın yanıtı, ”Siz ülkemizi bundan altı yüz yıl önce bizden koparmaya çalışıp, işgal ettiniz. Şimdi de tüm Osmanlı vatanını bir Türkiye’ye dönüştürme çabası içerisindesiniz. Ancak siz bunu yaparken suçlu görülmüyorsunuz da, aynı şeyi yapmaya kalkışıp, tarihsel hakkımızı yeniden elde etme amacı için çabaladığımız için biz mi suç işlemiş sayılıyoruz yani!” olur.
15 Haziran 1915’te sabaha karşı 03:30’da darağacına yürüyen yirmilerin cesareti ve dik duruşu, darağacına ”Yaşasın Sosyalizm” sloganı ile çıkışları tarihimizden bize mirastır. Paramaz arkadaşlarına dönerek, “Yoldaşlar, yiğitçe, başımız dik gideceğiz ölüme” diye seslenir. Doktor Benne cellatların yüzüne, “Biz yirmileri asıyorsunuz, ama arkamızdan yirmi binler gelecek!” diye haykırır.
İlk olarak, Paramaz’ı darağacına çıkarırlar. İdam sehpasında Paramaz “Siz, sadece bizim vücudumuzu yok edebilirsiniz, fakat inandığımız fikirleri asla… Yarın Ermenilik, ülkenin Doğu’sunda özgür ve sosyalist Ermenistan’ı selamlayacaktır, yaşasın sosyalizm!” diye var gücüyle haykırır. Ardı ardına darağacına çıkarılanlar benzer şiarları haykırırken, infaz için sırada bekleyen İşçi Yervant’ın söylediği: “Ölüm her yerde aynıdır ama ne mutlu halkının kurtuluşu için şehit düşene!” şarkısı ilmiğin boğazına geçmesi ile son bulur.
Aram Açıkbaşyan’ın vasiyetine istinaden, Edirnekapı Ermeni Mezarlığı’nın duvarının dış tarafında ortak bir çukurda kardeşçe yatıyorlar. Mezar taşı yok, çiçekler yok, çünkü onlar çiçeklerin üzerinde yürümediler, onlar dikenli yoldan yürüdüler ve çiçeklere ihtiyaçları yok.
Paramaz ve yoldaşları; yiğitçe mücadeleleri, cesaret ve kararlılıklarıyla yalnızca Ermenilerin değil topraklarımızın devrimci tarihinin özneleridir, Kobanê direnişinde şehit düşen Paramaz Kızılbaş kod adlı Suphi Nejat Ağırnaslı ya ve Hrant Dink’e kadar gelinen sürecin ilk kıvılcımlarıdır yirmiler.
Yirmiler, Kobanê Direnişi’ne destek vermek için En önde koşanlardan Suphi Nejat Ağırnaslı Yoldaşımızın Kod Adı olarak Paramaz Kızılbaş ismini seçmesinde yaşıyor, Yirmiler, Meydanlarda ”Yaşasın Halkların Kardeşliği” Sloganı ile yürüyen binler’de yaşıyor. Yirmiler, Yüzbinler olup ”Hepimiz Ermeniyiz” Diye Hrant Dink’in Cenazesine katılanların yüreklerinde yaşıyor. Yirmiler, Bu toprakların kurtuluşu için, Özgürlük ve sosyalizm için mücadele eden Devrimcilerde yaşıyor.
İstanbul Beyazıt Meydanı’nda 15 Haziran 1915 de, sabah 03:30 da İdam edilen Ermeni Devrimcileri’nin (Yirmiler) isimleri şöyle;
Paramaz (Matteos Sarkisyan)
Dr. Benne (Bedros Torosyan) Harputlu
Aram Açıkbaşyan (Krikor Garabedyan, Arapkirli)
Keğam Vanikyan (Vanlı), Gençlik dergisi “Gaidz” in editörlerinden
Murat Zakaryan (Muşlu)
Yervant Topuzyan
Hagop Basmacıyan
Smpat Kelekyan
Rupen Garabedyan
Armenag Hampartsumyan
Abraham Muradyan
Hrand Yegavyan
Karnig Boyacıyan
Hovhannes D. Ğazaryan
Mgrdiç Yeretsyan
Yeremya Manukyan
Tovmas Tovmasyan
Karekin Boğosyan
Minas Keşişyan
Boğos Boğosyan
1 Mer Hayrenik, Ermenistan Milli Marşı. Sözleri Mikael Nalbandian (1829–1866) tarafından yazılan marşın bestesi Parsegh Ganachyan’a (1885–1967) aittir. 1918’de kurulan ilk Ermenistan’da, Sovyet Ermenistan’ında ve günümüz Ermenistan’ında halen ulusal marş olarak kullanılmaktadır.
Yaralanılan Kaynaklar:
Nor Zartonk
Kadir Akın, Türkiyeli Bir Devrimci, Yoldaş Paramaz
Aris Nalcı, 20 Darağacı Evrensel Basım Yayın
Ragıp Zarakolu , Mavidefter.org
