Ülkenin ilk evrensel asgari ücret uygulaması devreye girecek ama en çok ihtiyacı olanlara faydası az. Tasarı mevcut haliyle, çoğunluğu kadın olan ev işçileri için istisnalar içeriyor.
Ücret farklılıklarını azaltması beklenirken, Hükümet kadın işçilerin geniş bir kesimini geride bırakan bir yasayı yürürlüğe koydu.
52 yaşındaki Mbokazi Songelwa, ilk ne zaman çalışmaya başladığını hatırlamayacak kadar uzun süredir temizlik işinde çalışıyor.
Birçok Güney Afrika işçisi gibi o da birkaç farklı işveren için çeşitli yarı zamanlı işlerde çalışıyor. Bu günlerde, büyüttüğü iki torununa bakmak için günde altı ila sekiz saat arasında, ayda ise altı gün çalışıyor. Ancak çalıştığı her gün, Cape Town’daki büyük ilçelerden biri olan Phillipi’den şehir merkezindeki işlerine gidiş-dönüş taksi yolculuğu 46 ran (3,87 dolar)’a mal oluyor.
Songelwa ‘’Benim gibi temizlik işinde çalışan kadınların çoğunun kocası yok. Ailelerine destek olmak için kendileri çalışıyor,’’ diyor.
“Yaşadığımız yerde, elektrik için ödeme yapmalı, market harcamalarına ve ulaşıma para ödemeliyiz. Öldüğümde ailem borçlanmasın diye iki tane cenaze sigortam var. Ay sonu geldiğinde stres oluyorum çünkü herkes ödemeyi ay sonunda yapıyor ve aldığım para iki gün içinde bitiyor.’’
Songelwa’nın bir işi olduğu gerçeği ise onu Güney Afrika’daki birçok kadından daha iyi bir konuma getiriyor. 56,52 milyonluk bir nüfusa sahip olan ülke, yüzde 36,8’lik geniş bir oranla, yüksek işsizlik oranına sahip. Bu oran, iş aramayı bırakan işsizlerin de bulunduğu bir rakam.
Güney Afrika’da kadınların işsizlik oranı erkeklere göre daha yüksek. 2017’de Dünya Bankası ve Birleşmiş Milletler İnsani Gelişme Endeksi’nin Güney Afrika’yı dünyanın en eşit olmayan ülkesi olarak gösteren sonuçlarıyla birlikte, zengin ve yoksullar arasındaki uçurum son yirmi yılda artmaya devam ediyor.
Bu eşitsizliği gidermek amacıyla, 2017 Kasım ayında Çalışma Bakanlığı, kabinenin yeni bir asgari ücret yasa tasarısını onayladığını duyurdu. Tasarıdaki mevzuat, işçiler için saatlik en az 20 rand (yaklaşık 1,66 dolar) veya ortalama 40 saatlik çalışma haftasında aylık 3,500 rand (290 dolar) gelir şartıyla Güney Afrika’nın ilk evrensel asgari ücret uygulaması oldu.
ASGARİ ÜCRET TASARISI EV İŞÇİLERİNİ GÖZ ARDI ETTİ
Güney Afrika’daki pek çok kişi yasayı yoksulluğun hafifletilmesinde kaydedilen bir ilerleme olarak nitelendirirken, kadın hakları savunucuları yasanın en çok ihtiyacı olanlara yardımı olmadığını söylüyor. Tasarı mevcut haliyle, çoğunluğu kadın olan ev işçileri için istisnalar içeriyor.
1Mayıs’ta yürürlüğe girecek olan yasa tasarısına göre ev işçilerine saat başına 15 rand (1,28 dolar) daha düşük bir ücret verilecek.
Hükümet, yeni asgari ücret uygulamasının ev işçilerine yüzde 25 daha düşük bir oranla diğer işlerden daha az kazandırılmasının sebebinin evdeki işlerde insanları korumak olduğunu söylüyor. Yasa tasarısında yer alan bir raporda, Maliye Bakanlığı, ev işi sektörünün ‘işsizliğe karşı savunmasız bırakıldığını ve oldukça kötü düzenlendiğini’, bu nedenle, işverenleri rahatlatmanın ve minimum asgari ücret dönemine geçmeden önce onlara en azından bir yıl verilmesi gerektiğini belirtiyor.
2017 Eylül ayı itibariyle, 992 binin işi ‘ev işçisi’ olarak belirtilen bir milyondan fazla kadın özel hane halkına istihdam edildi. Erkek ev işçilerinin sayısı ise 52.000.
TANIMLARA SIĞMAYAN GERÇEKLER
Tasarının amacı, tüm ücretleri 2020 yılına kadar en düşük seviyeye getirmek ama kampanyacılar bunun beklemek için çok uzun bir süre olduğunu söylüyor. Tasarının mevcut şekliyle Güney Afrika’nın gelir eşitsizliğini daha da kötüleştireceğini belirtiyorlar.
Kadın Hukuk Merkezi’nde adil çalışma koşulları programıyla ilgilenenAvukatCharlene May, ‘’Yoksulluk yüzünden kadınlar, ailelerine konut ve gıda güvenliği sağlamak için genellikle düşük ücretli ve geçimlik faaliyetlerde çalışmaya zorlanmaktadır “diyor.
“Gerçek şu ki” diyor May, “Güney Afrika’da bireysel olarak ev temizleme işine alının kadın temizlikçilerin çoğu yasa tasarısına girmeyecek. Ülkenin Temel İstihdam Koşulları Yasası’na göre, ‘ev işçisi’ unvanı yirmi yıl önce resmileşti ve bu unvan ‘herhangi bir şekilde bir işverenin işini yürütmeye ya da yürütmeye yardımcı olan’ herkes için geçerlidir.”
Fakat yeni tasarının, özellikle bahçıvanlar, sürücüler ve bakıcıları referans alan dar bir ev işçisi tanımı var. Hak savunucuları ise, söz konusu tanımın dışına çıkan herkesin yeni ücret yasası kapsamında olmayabileceği endişesi taşıyor.
‘’Bireysel olarak ev temizleme işinde anlaşan işçiler veya onlara istihdam sağlayan iş verenler mevcut asgari ücret tasarısına dahil değil,’’ diyor May.
Ayrıca, kadınların kendi evlerinde yaptıkları temizlik ve diğer ev işlerini de kapsamadığını, Kadın Hakları Merkezi’nin uzun zamandır maaş ile belirtilmesi için uğraştığı bir çalışma türünü kapsamadığını da belirtiyor.
2002’den bu yana, ev işçilerinin asgari ücreti, her yıl düzenlenen ve çalışılan saat sayısına ve işin nerede yapıldığına göre değişen ‘Evde Çalışanlar İçin Sektörel Belirleme’ tarafından belirleniyor. Bu yıl, ev işleri için gerekli ücret, saat başına 11.89 rand (0.99 dolar) ila 15.28 rand (1.27 dolar) arasında değişmektedir. Yeni yasa Mayıs ayında başlayınca bu ücret, işin konumu ne olursa olsun saat başı 15 randlık bir oran haline gelecektir.
SONGELWA’LARIN DERDİ: ASGARİ ÜCRETTEN FAZLA KAZANIRKEN BİLE ZORLUK ÇEKİYORUM
Yasa tasarısının onaylanmadan önce meclisten geçmesi gerekiyor. Kadın Hukuk Merkezi, fırsat doğduğunda, evde çalışanlar da dahil olmak üzere kadın işçilerin yeni yasadan dezavantajlı olmamasını sağlamak için başvuru yapacaklarını söylüyor.
Hak savunucuları, ev işçilerinin maaşlarını herkesinkiyle aynı çizgiye çekmeye çalışıyor.
Songelwa için asgari ücretin getirilmesi onu daha az değil aksine daha fazla mali sıkıntıya sokuyor. Şimdilik, saatlik ücreti hükümet tarafından önerilen asgari ücreti aşıyor. Yeni yasa yürürlüğe girdikten sonra, yeni işverenlerin kendisine, yasanın talep ettiği en düşük maaşı ödemeyi seçeceğinden endişe ediyor.
“Saat başına asgari ücretten daha çok para kazanıyorum, ancak hala zorluk çekiyorum,” diyor Songelwa. “İnsanlar bana bu ücreti ödeseydi … ne yapardım? Elektrik, gıda ya da cenaze ödemelerinden kaçamazsın. Öldüğünde insanların senin hakkında kötü konuşmamalarını istersin.’’
· Cemre Türküler Tükengünpsmag.com’dan ekmekvegul.com için çevirdi.
