İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’nin bu ay yayın hayatına başlayan e-dergisi “işçi intiharları” konusuyla çıktı. İSİG Meclisi’nin e-dergi’sine buradan ulaşabilirsiniz.
Son sekiz yılda (2013-2020) en az 502 emekçi intihar ederek hayatına son verdi
İşe (fazla ve aşırı çalışmaya) bağlı olarak ortaya çıkan intihar, 1980’li yılların ikinci yarısından itibaren Japonya’da görülmüş ve karojisatsu kavramı ile tanımlanmıştır. Karojisatsu, işçinin fazla-aşırı çalışması sonucunda muhakeme yeteneğini kaybetmesi ve genellikle depresyona girmesi sonucunda meydana gelen intihar girişimidir. Bu intiharın fazla-aşırı çalışmaya bağlı olarak gerçekleştiğinin kanıtlanması için işçinin, intihar öncesindeki çalışma saatlerinin şu özelliklerden birinin ya da bir kaçının birlikte olması gerekmektedir:
a) Günde 10-16 saat arasında çalışmış olmak,
b) 4 hafta üst üste ortalama 65 saat ve üzerinde çalışmış olmak,
c) 8 hafta üst üste 60 saat ve üzerinde çalışmış olmaktır.
1970 sonrasında uygulanan neo-liberal kapitalist politikalar sonucu günde 12 saati geçen uzun çalışma süreleri, ağır ve aşırı çalışma, yoğun çalışma, iş baskısı, geçici işlerde çalışma, tele çalışma, iş stresi, düşük ücret, ücretsiz fazla mesai, performans sistemi vb. gibi çalışma koşulları işçilerin yaşamını ciddi olarak tehdit etmeye başlamıştır. İş cinayetleri hızla artmıştır. İşe bağlı intiharlar da önlenebilir bir sağlık sorunudur. Ancak önlenebilmesi için öncelikle iş cinayeti olarak kabul edilmesi gereklidir. İşe bağlı intiharların iş cinayeti olarak kabul edilebilmesi için ise çalışma ile ilişkili olduğunun ispatlanması gerekmektedir. Bu durumun zorluğu sorunun tanılanmasını ve boyutunu görünür kılmayı engellemektedir.
Karojisatsu Davası
İşe bağlı intiharlar uzun mücadeleler sonucu ilk olarak Japonya’da iş cinayeti olarak kabul edilmiştir. Japonya Anayasa Mahkemesi’ne taşınan ilk örneği de ‘Dentsu Karojisatsu Davası’dır. Dentsu şirketinde çalışan bir işçi uzun, yoğun çalışma saatleri ve bunun doğurduğu zihinsel, fiziksel ve sosyal tükenme sonucunda, 1991 yılı Ağustos ayında intihar etmiş, ailesi işyerine dava açınca uzun çalışma saatleri ile intihar arasındaki ilişki Japonya’da yasal olarak kabul edilmiştir.
İşe bağlı intihar girişiminde bulunmadan önce kişilerde depresyon, tükenmişlik sendromu, kronik yorgunluk ve muhakeme yeteneğini yitirme gibi zihinsel belirtiler görülmektedir. Bu belirtilerin beraberinde çalışanlarda baş ağrısı, mide ağrısı, ishal, kabızlık, hafif ateş gibi fiziksel belirtiler de ortaya çıkabilmektedir. Çalışanların hiçbir sosyal faaliyeti yoktur, bütün zamanlarını çalışmaya vermişlerdir. Ortak özelliklerine baktığımızda ise; çalışma yaşamındaki herkeste görülebilmekte, günde 11 saat ve üzerinde çalışma, uzun süre ve tatillerde dahi çalışma, yoğun iş stresi olan işçilerde görülmektedir.
Bir ülkeye özgü değil: İntiharların nedeni güvencesizlik
İşe bağlı intiharların görüldüğü ülkelere baktığımızda; fazla-aşırı çalışmaya bağlı intiharların ilk olarak ortaya çıktığı ve kabul edildiği Japonya’da karojisatsu görülme sıklığı, 1999 yılında yüzde 12 iken, 2001 yılında yüzde 33,7’ye yükselerek yüzde 182’lik bir artış göstermektedir ve her yıl yaklaşık olarak 5000 kişinin fazla-aşırı çalışma nedeniyle intihar ettiği tahmin edilmektedir.
Fransa, Avustralya ve Birleşik Krallık’ta fazla-aşırı çalışma sonucu ortaya çıkan intiharlardan bazıları da iş cinayeti olarak kabul edilmiştir. Avustralya’da 2002 yılında yapılan bir çalışmada 1989-2000 yılları arasında görülen 109 intiharda çalışmanın önemli bir faktör olduğu saptanmıştır. Fransa’da 2007 yılında Renault ve Peugeot araba fabrikalarında, Avustralya’da telekomünikasyon işçilerinde çalışma ile ilişkili olduğu düşünülen intiharlar görülmektedir. Yine Fransa’da 2008-2010 yılları arasında France Telecom şirketinde çalışan 34 işçi ardarda intihar etmiştir. Yine Çin’de bulunan ve iPod, iPhone ve iPad üreten Foxconn fabrikasında işe bağlı intiharlar o kadar çoğalmış ve dünya basınına yansımıştır ki Apple firması “İntihar etmeyeceğim kendime iyi bakacağım” diye yazılı tahahhüt almaya başlamıştır… Tabi ki bu örnekler buzdağının sadece görünen bir kısmıdır.
Türkiye’de işçi intiharları
Bu noktada Türkiye’deki işçi intiharlarının işkollarına, nedenlerine vb. bakmak önemli. Böylece önümüzdeki dönem düşünsel, yazınsal çalışmalar ve pratik bir mücadeleyi oluşturmak açısından ilk adımları atabiliriz…
Öncelikle bir kavram karmaşası oluşturmaması açısından konuyu nasıl ele aldığımızı açıklamak gerekiyor. Yasalarımıza göre işyeri içinde gerçekleşen her intihar, nedeni ne olursa olsun ‘iş cinayeti’ kapsamındadır. Ancak bugüne kadar hukuken çalışma koşullarından kaynaklanan bir intihar diye tanımlanan ölüm olmamıştır. Bizler ise hem yasal mevzuata uyarak işyeri içinde (işe bağlı olan-olmayan) gerçekleşen hem de işyeri dışında salt işe bağlı intiharları da raporumuza aldık. Genel olarak da ‘işyeri intiharı’ kavramını kullandık. (Yoksa evde, işyeri dışında yüzlerce işçi intihar ediyor. Ancak çok az bir kısmının iş ile bağlantılı olduğunu saptayabildik) Buna göre;
2013 yılında en az 15 işçi, 2014 yılında en az 25 işçi, 2015 yılında en az 59 işçi, 2016 yılında en az 89 işçi, 2017 yılında en az 86 işçi, 2018 yılında en az 73 işçi, 2019 yılında en az 80 işçi, 2020 yılında en az 75 işçi işyeri içinde (işyeri dışında ise işe bağlı olarak) intihar ederek yaşamını yitirdi… Yıllara göre güvencesizliğin derinleşmesine paralel olarak işyeri intiharlarında bir artış olmuştur.
Son sekiz yılda gerçekleşen 502 emekçi intiharının istihdam biçimlerine göre dağılımı ise şöyle;
218’i işçi ve 84’ü memur olmak üzere 302 ücretli çalışan,
111’i esnaf ve 21’i çiftçi olmak üzere 132 kendi nam ve hesabına çalışan,
Yine ataması yapılmayan öğretmenler de dahil olmak üzere benzer koşullardaki 68 işsiz işçi intihar etmiştir…
Son sekiz yılda intihar eden emekçilerin çalıştıkları işkollarına ise şöyle;
148 emekçi ticaret/büro/eğitim işkolunda, 48 işçi savunma/güvenlik işkolunda, 33 işçi inşaat işkolunda, 32 emekçi tarım işkolunda, 32 işçi metal işkolunda, 28 işçi sağlık işkolunda, 24 işçi belediye/genel işler işkolunda, 21 işçi taşımacılık işkolunda, 19 işçi konaklama/eğlence işkolunda, 12 işçi gıda işkolunda, 11 işçi gemi/tersane işkolunda, 10 işçi ağaç işkolunda, 9 işçi kimya işkolunda, 8 işçi bankacılık işkolunda, 5 işçi tekstil işkolunda, 5 işçi iletişim işkolunda, 4 işçi enerji işkolunda, 3 işçi madencilik işkolunda, 1 işçi basın işkolunda, 1 işçi çimento işkolunda intihar ederek hayatına son verdi. 48 işçinin çalıştığı işkolunu yeterli bilgi olmadığı için belirleyemedik…
Son sekiz yıldaki intiharların nedenlerini ise dört bölüme ayırdık. Buna göre;
127 işçi borçları nedeniyle,
68 işçi işsizlik nedeniyle,
53 işçi mobbing nedeniyle intihar ederek hayatına son verdi.
254 işçinin neden intihar ettini ise yeterli bilgi olmadığı için bilmiyoruz…
Son sekiz yılda intihar eden işçilerin 30’u kadın ve 472’si erkek…
Son sekiz yılda yaş gruplarına göre intiharların dağılımı ise şöyle;
15-17 yaş arası 6 işçi,
18-27 yaş arası 77 işçi,
28-50 yaş arası 330 işçi,
51-64 yaş arası 68 işçi,
65 yaş üstü 5 işçi intihar ederek hayatına son verdi.
Elimizde yeterli bilgi olmadığı için intihar eden 16 işçinin yaşını bilmiyoruz…
Son sekiz yılda işçi intiharlarının şehirlere göre dağılımı: 65 ölüm İstanbul’da; 40 ölüm Kocaeli’de; 34 ölüm İzmir’de; 32 ölüm Antalya’da; 25 ölüm Adana’da; 24 ölüm Aydın’da; 19 ölüm Denizli’de; 17 ölüm Kayseri’de; 15 ölüm Bursa’da; 14 ölüm Muğla’da; 12’şer ölüm Mersin ve Samsun’da; 11 ölüm Ankara ve Tekirdağ’da; 10 ölüm Hatay’da; 8’er ölüm Çanakkale, Çorum, Gaziantep ve Sakarya’da; 7’şer ölüm Diyarbakır ve Konya’da; 6’şar ölüm Balıkesir ve Kırşehir’de; 5’er ölüm Bilecik, Düzce, Erzincan ve Mardin’de; 4’er ölüm Bingöl, Bolu, Manisa, Şanlıurfa ve Van’da; 3’er ölüm Adıyaman, Edirne, Elazığ, Kırıkkale, Kütahya, Niğde, Sivas, Şırnak ve Uşak’ta; 2’şer ölüm Afyon, Aksaray, Amasya, Burdur, Erzurum, Eskişehir, Kars, Muş ve Trabzon’da; 1’er ölüm Artvin, Bartın, Batman, Giresun, Kahramanmaraş, Karabük, Kastamonu, Kilis, Nevşehir, Ordu, Osmaniye, Siirt, Sinop, Tokat, Tunceli ve Yalova’da; 2 ölüm ABD’de meydana geldi…
Son sekiz yılda intihar ederek hayatına son veren 502 işçinin isimleri…
Fesih Kapçak, Serdar Sucu, İ.T., Mehmet Karaoğlan, Metin Irmak, Duran Ay, Talip Erkan, Erdal Gümüş, İsmail Tuna, Fatih Karahan, Engin Çatal, Emrah Akşit, Nuh Alıcı, Furkan Özcan, İsmail Niğdelioğlu, Levent Akar, Mustafa Salğın, Cesur Ağaoğlu, Yavuz Polat, Serdar Tuban, Cengin Uçar, Ayhan Duran, Mustafa Şen, İsmail Ersoy, Süleyman B., Şahin B., Turhan Şalgam, Bedia Menteşe, Taner Tufan, Enes Şimşek, Mustafa Korucu, Hasan Ilgın, Muhammed Bedir, Mustafa Sevilen, Metin Şubat, Şevki Hozer, U.G., Nihat Şenel, Mustafa Boran, Mesut Babat, Mehmet Güler, Arafat Tekin, Abdulsetar T., Yasin Düzdaban, Sadık Akşit, Meryem Şişli, Nuri Dereli, Fatih Güllü, Bayram Kömürcü, Selahattin Ş., İnan Avşar, Murat Ekinci, Mevlüt Çankaya, Merve B., Taner Turan, Halit Yılmaz, Yavuz Selim Sertdemir, Gökhan Şeremet, U.Z.Ş., Adem Yarıcı, Selçuk Öztürk, Ahmet H., Şengül K., Mehmet S., Sırrı Göçmen, Merve Kaçmış, Hamza Bolat, Oğuzhan Korkmaz, Sedat Ö., Recep Kılınçarslan, Ufuk Gelen, Mustafa El Recep, Fatih Karagözoğlu, Güneş Günay Sezer, Ramazan Candan, Osman Karul, Güven Y., Mustafa Budak, Onur, Soğukpınar, Cengizhan Şahin, İlhan C., Mesut Eruyar, Saadet Harmancı, Abdulkadir Karaali, Gürhan Koca, Ali Kabasakal, Mustafa Oskay, U.E., Ercan Çakır, Ali D., İsmail B., Yakup Kara, Turan Kayan, Serap Yılhan, İbrahim Zorlu, Berkant Ercan Yülek, Emre Bakırlı, Ferhat Uçar, Nadira Kadirova, Murat Akkoyunlu, Ahmet E., Süleyman Şahin, Kemal Özdeş, Ali Y., Tomasz Rysszard Hallmann, Salih Sakin, Kazım Vural, Güler Adam, İlhan Yılmaz, Mustafa Şahin, Adem Kavşut, Aydın Yiğit, İlyas Yazgan, Mithat Aydın, Yaşar E., İbrahim Layık, Osman Şahin, Mehmet Güngören, Muammer E., Barış Ayas, Eyüp Dal, Recep Argan, Mert Can Aydın, Selim Çelik, Serdar Güre, Mehmet Fatih Elbir, Özcan D., Mehmet Emin Akbulut, Fatih Nergiz, Sencer Eravcı, Fatih G., Mehmet D., Ahmet D., Halit Ergüven, Levent İzmir, Mehmet Çevik, Murat Sanatçı, Halil Hancı, Saffet Göken, Halil Mustafa Bozkurt, Oktay D., Dursun İ., Abdullah Kaan Özbağ, Murat Çakır, Saffet Günay, Ayvaz Özkan, Hasan Çetin, Vedat Zenderlioğlu, Bülent Çölek, Semih Çalışkan, Yusuf T., Sefa Dönmez, Adem Arslan, Özkan Solak, Seyit Talaşlı, Ayçin ., Zeynel Yiğit, Mehmet Erbaş, Serdal Muhdar, Nezir Acem, Naciye Ataş, Rıdvan D., Mustafa Ali Yümlü, İbrahim Halil Ünlü, Ersin Turhan, Gökhan Vural Arı, Yaşar Kaya, Orhan Aldırma, Tahir Kanbay, Yılmaz Civelek, Gökhan Yılmaz, Ramazan Kavalcı, Bilgin Külünk, Luıza Khatueva, İsmail Devrim, Fatih Aslan, Bektaş Keçebaşoğlu, Taner Öner, Nejdet Benek, Penay Candar, Cihan Alagöz, Oğuzhan Kayış, Mustafa T., Muhammet Çoban, Salih Kavas, Samet Dülger, Tuğçe Kara, Fatih Civan Özbaş, Zafer Yılmaz, Fatih Kurt, Okan Gündüz, Mehmet Cesur, Mehmet Tevfik Doğan, Erol Kacur, Sünnetullah Khushmatov, Süleyman N., Ömer Delimehmetoğlu, Merve Çavdar, Hasan Yaman, Ahmet Sert, Zemerhan Süvök, Süleyman Kart, H.Y., U.G., M.Y., Mustafa Yılmaz, Nihat Doğan, Mustafa Akbay, Hüseyin Şahin, Viktor Galanov, Musa Keskin, Cabir Kürt, Osman Sarı, Doğukan Özyılmaz, R.A., Mahmut Ekrem Kantarlı, Mehmet T., Murodbek Kurbonov, Galip Onmaz, Bayram K., Z.Y., Mesut Kulabaş, Tolunay Cayıt, Tuncer Ünal, Mehmet Salih Kabakulak, Mustafa Dede, Mustafa Ö., Şevket Şevke, Sinan Aydoğan, Saddam Korkmaz, Rüstem Sağlam, Mustafa Koçtar, Sinan Ç., Fatih Ersoy, Süleyman Aydın, Cevahir Toker, Selim Gündoğdu, Kerem Parıldar, Hüseyin Rehber, Serdar Koç, Gazi Öztürk, Ece Ceyda Güdemek, Harun Diler, Ednan Erarslan, Hayati Tüylü, Atilla Çılğı, Şahin Çiftçioğlu, Emre Karadut, Mehmet Patan, A.T., Abdullah Şayık, İsa Erdoğan, Cengiz Tükenmez, Ahmet Koçak, Mustafa Çat, Hakan Çalışkan, Güner Oktay, Tuncay Arslan, Aykut Işık, Muharrem Başgün, Eren Oğuz, Sedat Yazar, Roman İvanov, İbrahim Yeşilbağ, Arif Tunç, Ersin Nacar, Kaı Tang, Serkan Koltak, Mehmet Onur Kadıoğlu, Mehmet Öztaş, Erol Kacur, V.S., R.D., Cemil Demirkıran, Mehmet Tice, Zafer Yüzüak, Murat Akar, Hanifi Akpınar, Ahmet Bozkaya, Musa Derinyar, Mesut Tamir, Onur Kayalak, Fikret Yılmaz, Mehmet Fatih Traş, Mehmet Emin Sıvacı, Engin İren, İbrahim Gökçe, Hacı İbrahim Solak, Ali Yıldız, Haluk Taşkıran, Hasan Orhan Çetin, Fatma Şeker, Kenan Bal, Fatih Ezber, Burak Akyol, Khalimjon Khamidov, Baki Mert Öztürk, Y.T., Ferit Demir, Deniz Turpçu, Süleyman Aydın, Alpay Satır, Erdem Canbakış, Mustafa Özkargın, Mehmet Bütün, Zeki Cezayirlioğlu, Şenol Demirdağ, Nevzat Sarı, Derya Koşca, Hulusi Yılmaz, Selçuk Mumcu, Ahmet Onur, Tamer Şimşekyılmaz, Mustafa Özkan, Yusuf Aydın, Aytekin Özyol, Rıfat Ergovan, Mehmet Yücel, Eda Özdemir, Şenol Kurnaz, Mehmet İmre, Aydın Yıldız, Özge Kahraman, Şirin Çelebioğlu, Hulusi Epli, Taylan Beri, Mehmet Köfteci, Salih Özkara, Sibel Güneş, Faruk Maden, Aydın Ağar, Mehmet İmren, Gökhan Karamanoğulları, Yunus Günok, Mehmet B., Turan O., Metin Çiçek, Kamer Coşkun, Mehmet K., Hacı Kınay, Can Dalgıç, Seçkin Yıldız, Ercan Kaftar, Esra Temur, Emin Kömürcüler, Bülent K., Ümit Altuner, Kemal Peynir, Erkan Durgut, Gökhan Akyol, Ömer Çoban, Cihan Nazlıgül, Hasan Karaoğlan, Ramazan Yıldız, Yusuf Yücedağ, Ferhat Kurtoğlu, Osman Nuri Elmalı, Mehmet Baş, Rasim K., Adnan Murat Alpaslan, Recai Çakır, Cengiz Arslan, Ömer Ateş, Birol Dalgıç, Halil İbrahim Sarıkaya, Cesur Arslan, Murat Kürüm, Özcan Gencer, Cumhur Özmen, İbrahim Mahmutoğlu, Orhan Özdemir, Veli Yaman, Naci Kalemci, Meral Çağlayan, Remzi Özbek, Abdülmüttalip Tekin, Mehmetcan Çelebi, Metin Topçu, İlker Keskin, Fahrettin Akyurt, Kemal Yeşil, Faruk Çapan, Muammer Alpan, M.E., Mesut Sönmez, Selim Poyraz, Mehmet Akif Durak, Yusuf Çağlar, Mehmet Kaya, Şevki Kocabaş, Murat Pınar, Kemal Özgür, Nevzat Şahinoğlu, Dmıtrıj Baskırov, Doğan Işık, Tolga Bahat, Levent Turan, Ömer Demir, İlker Uyarsal, Osman Türk, Turgay Tutar, Osman Akçan, Esat Hatipoğlu, Enes Yetkin, Murat Arslan, Alper Başarır, Mehmet Serin, Hüseyin Gönen, Yılmaz Kaya, Yasin Sinek, Bayram Kömürcü, E.Akyüz, Muharrem Gelen, Cem Sel, V.İ., Uğur Akdemir, Aydın Aktaş, İlyas Baluka, İlkem Özgür Çiftçioğlu, Halil İbrahim Hancı, Mustafa Fırat, Emrah Sazağan, Şahin Kaylan, Bayram Çatalkaya, Güven Tekin, Faruk Şentürk, Mehmet Kıskanç, Hasan Arslan, Selma Koşan, Çetin Yıltay, Halim Fişekçi, Halil Dikme, Veysel Yoldaş, Yakup Vural, Serdal Eldemir, Aşkın Ünalan, Caner Sevim, Ç.B., Dicle Yulci, Ömer Ergin, İlker Özyavuz, Bahtınur Yaman, Fatih Yağcı, Sinan C., İlyas Çetinbaş, Murat Karaman, Cemil Bozkuş, Ryoıchı Kıshı, Sadık Akdağ, Ayşe Bidal, İbrahim Ceyhan, Asaf Boşböyük, Ramazan Zorlu, Erkan Kaya, Rasim Utku Uzkurt, Emine Uslu, Berkay Özüç, Ünal Özcan, Aslı Çetin, Faruk Durak, Hayri Kutlu, Gülhan Boru, Kubilay B., Üzeyir Ağcakaya, Mahir Kalaoğlu, Ömer Özgün, Ramazan Y., Kurtuluş Küçük, Emin Çitil, Refik Doğan, Naci G., Serkan Yaşar, Murat Önder, Hakan Dağ, Gamze Filiz Arslan, Nizam Arslanoğlu, Yunus Demir, Mehmet Coşkun, Adem Taştekin, İrfan Yay, Mürsel Özdemir, Alim Koç, Abdülkadir Çelik, Didem Yaylalı, Fatih Yılmaz, Mehmet Sadık Güneş, Uğur Nezir, Erol B., Şevket Özhan, Sadi Baş, Murat Elbay, Mehmet Kaya, Mustafa Kahraman, Mahmut İstek, Ahmet Çubukçu ve ismini öğrenemediğimiz yedi işçi…
