Erzincan İliç’teki Çöpler Altın Madeninde siyanürlü liç yığınının altında kalan 9 madenci için başlatılan arama çalışmaları 6. günde devam ediyor. Ekiplerin çalışmaları sırasında çökmenin olduğu bölgede bazı toprak kütlelerinin yeniden kaydığı ve kurtarma çalışmalarına katılan ekiplerin zor anlar yaşadığı bildirildi.
Şirketin müdür adli kontrolle serbest
Göçüğe ilişkin devam eden soruşturma kapsamda altın madeni ocağını işleten Anagold’un yüzde 80 ortağı olan SSR Madenciliğin Başkan Yardımcısı ve Türkiye Müdürü Cengiz Demirci de gözaltına alındı.
İşlemlerinin ardından İliç Adliyesine sevk edilen Demirci, yurt dışına çıkış yasağı getirilerek adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı.
Bakanlardan: “Sabır” ve ” Allah’ın yüzümüze bakmasına ihtiyacımız var”
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar son durumla ilgili açıklama yaptı. Yerlikaya “Sabır, sabır, sabır” derken, Bayraktar, “Allah’ın yüzümüze bakmasına ihtiyacımız var” ifadelerini kullandı.
Çöken liç yığının 35 milyon metreküp olduğunu söyleyen Ali Yerlikaya, “Öncelikle 9 canımız şu anda bu toprağın altında. Yakınlarımızın her birini ziyaret ettik, devamlı da ediyoruz. Onlar da buraya zaman zaman geliyorlar. Onların akrabalarından bu maden ocağında çalışan kardeşlerimiz de var. Az önce onlarla tekraren görüştük. Onların sabrı, anlayışı için minnettarız. Tekrar geçmiş olsun dileklerimi paylaşmak istiyorum. Sabır, şu anda en fazla ihtiyacımızın olduğu duygu” ifadelerini kullandı.
Bakan Bayraktar da, “Arama faaliyeti ile ilgili büyük bir çalışma söz konusu. Allah’ın yüzümüze bakmasına ihtiyacımız var. Burada çevre ile ilgili alınması gereken tedbirler söz konusuydu. Su ve toprak numuneleri temiz çıktı. Buradaki toprağın tamamını kaldırmak durumundayız. Burada halk sağlığına zarar verecek hiçbir şey bulunmuyor şu anda. Çevre izin belgesi burada tamamen iptal edilmiştir. Esas itibariyle faaliyet izin belgesi olmayan bir madenin çalışması mümkün değildir. Şu anda çevre izin belgesinin verildiği şartlar ortadan kalkmıştır.” dedi.
İşçiler işe çağrıldı
Evrensel’de yer alan habere göre çalışmalar sürerken Anagold Madencilğin taşeron firması Çitfay işçilerini akşam vardiyası için işe çağırdı.
Firma işçilere yolladığı mesajda şu ifadeleri kullandı:
“Arkadaşlar normal vardiya devam ediyor. İşe çıkacakmış gibi hazır bir şekilde vardiya saatlerinde duyarlı olalım. Gereksiz haberlere kulak asmayalım. Gelişmelerden haberdar edeceğiz kimse yazılı bir izin almadan bir yere gitmesin.”
“Arkadaşlar hepimiz akşam vardiya saatinde işe çıkıyoruz. Vardiyada olan kamyon personel parkında toplanıp iş dağılımı yapıp işe çıkacağız. Eksiksiz herkes gelecektir. İzinde olan arkadaşlar hariç.”
“Toprak kaymaları çalışmaları zorlaştırıyor”
DHA’da yer alan habere göre, bölgede hâlâ risk oluşturan liç ve toprak kütleleri var. Çalışmalar sırasında bazı toprak kütlelerinin yeniden kaydığı ve kurtarma çalışmalarına katılan ekiplerin zor anlar yaşadığı öğrenildi. Yapılan aramalarda yerleri lokal olarak belirlenen işçileri bulabilmek için çalışmalar sürdürülüyor. Özellikle heyelanın olduğu günün ardından yağan yağmurun da etkisiyle toprağın sıvılaştığı ve çamurlaşan toprakta yapılan aramanın zorlaştığı kaydedildi.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), devam eden çalışmalarda 2 bin 663 personelin görev yaptığını açıkladı.
Göçük öncesi çekilen derin çatlak fotoğrafları bilirkişi raporunda
Öte yandan liç yığınında göçüğün yaşandığı gün, sabah saatlerinde madenciler tarafından çekilen liç alanındaki çatlak fotoğraflarının bilirkişi raporunda delil olarak kullanıldığı belirtildi. Fotoğraflarda, yığın liç alanında biriktirilen topraklarda derin yarıkların oluştuğu görülüyor.
İliç’te ‘çevre izin ve lisans belgesinin iptali’ ne anlama geliyor?
Çöpler Altın Madeni’nde meydana gelen milyonlarca metreküp yığın liçi kaymasından üç gün sonra Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, madenin “çevre izin ve lisans belgesinin” iptal etti.
Madenin “lisans şartlarının ortadan kalktığını” yazılı bir açıklamayla duyuran Bakanlık, yığın liçinin başka bir alana taşınacağını da bildirdi. Alanda oluşan kirlilik için ise, “Yüzeysel sular ile yer altı sularında ve hava kalitesinde olumsuz bir durum tespit edilmemiştir” denildi.
Bakanlığın açıklaması şu şekildeydi:
“Erzincan’ın İliç ilçesinde 13 Şubat’ta toprak kayması olayının meydana geldiği maden ocağının lisans şartlarının ortadan kalktığı tespit edildiğinden çevre izin ve lisans belgesi iptal edilmiştir.
Toprak kayması sonucu akan malzemenin, geçici olarak depolanacağı alan belirlenmiştir. Geçirimsizliğin sağlanması amacıyla yapılan çalışmalar, Bakanlığımız gözetiminde devam etmekte olup mevcut alanda sızdırmazlık şartlarının sağlanmasının ardından, bölgeye akan malzemenin hazırlanan bu alana kaldırılmasına başlanacaktır.
Diğer taraftan Bakanlığımız, bölgedeki yüzeysel sular ve yer altı suları ile toprak kirliliği kapsamında çevresel izleme çalışmalarını aralıksız olarak sürdürmektedir. Bölgedeki hava kalitesi de aynı şekilde sürekli izlenmektedir.
Şimdiye kadar tamamlanan analiz sonuçlarına göre; yüzeysel sular ile yer altı sularında ve hava kalitesinde olumsuz bir durum tespit edilmemiş olup analiz çalışmalarına Mobil Su ve Atıksu Analiz Laboratuvarı, Çevre Referans Laboratuvarı ve Yetkili Çevre Laboratuvarlarında devam edilmektedir.
Konuyla ilgili tüm birimlerimiz sahada çalışmalarına devam etmekte olup süreci hassasiyetle takip etmekteyiz.”
Çevre izni ve lisansı ne demek?
Çevre İzni ve Lisansı’yla ilgili işlemler Bakanlığın “ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü”nce yapılıyor.
Buna göre, bir işletmenin çevre izni veya çevre izin ve lisans koşullarına aykırı iş ve işlemlerinin tespit edilmesi durumunda; yetkili merci tarafından Çevre Kanunu‘nun ilgili maddeleri uyarınca idari yaptırımlar uygulanıyor. “Uygunsuzluğun düzeltilmesi” için ise işletmeye yetkili merci, yani Bakanlık tarafından en fazla bir yıla kadar süre verilebiliyor.
İşletmeye süre verilmemesi veya işletmeye verilen sürenin bitiminde uygunsuzluğun giderilmemesi halinde, yetkili merci tarafından çevre izin veya çevre izin ve lisans belgesi iptal ediliyor. Çevre ve insan sağlığı yönünden tehlike yaratan faaliyetler nedeniyle ise işletmeye süre verilmeksizin çevre izin veya çevre izin ve lisans belgesi iptal ediliyor.
Süre verildi mi, işletme kapatıldı mı?
Bakanlığın açıklamasında “maden ocağının lisans şartlarının ortadan kalktığı tespit edildiğinden çevre izin ve lisans belgesi iptal edildiği”nden söz ediliyor. Ancak lisans şartlarının hangi gerekçelerle ortadan kalktığından, işletmeye süre verilip verilmediğinden bahsedilmiyor.
Öte yandan, çevre izin ve lisans belgesi iptali, ilgili işletmenin kapatılması anlamına da gelmiyor. Bakanlığın açıklamasından anlaşılan tek şey; Çöpler Altın Madeni’nin belirsiz bir süreliğine faaliyetinin durdurulduğu.
Çevre Bakanlığı’nın internet sayfasında konuyla ilgili “… Bu işletmeler için [ortaya çıkan sorunun giderilmesinin ardından- YG] izin süreci yeniden başlatılır ve işletme kendi adına yeni geçici faaliyet belgesi düzenlenene kadar faaliyette bulunamaz” deniyor ve bu belge olmadan faaliyette bulunan işletmeler hakkında 2872 sayılı Çevre Kanununun ilgili maddeleri uyarınca idari yaptırımlar uygulanacağından” söz ediliyor.
Bundan sonra ne olacak?
Erzincan Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlatılan Bilirkişi Ön Raporu dün (17 Şubat) açıklandı. Raporda asıl işveren Anagold Madencilik asli kusurlu bulunmadı, alt işveren şirketlere denetim yapmadığı gerekçesiyle tali kusurlu olduğu ileri sürüldü.
Asli kusur ise gerekli önlemleri almadığı gerekçesiyle çalışan ve yöneticilerde bulundu.
Bu durumda sorumluluğun çalışanlara, mühendislere ve alt işletmecilere yüklenerek Anagold’un, Çöpler’de tekrar faaliyete geçmesinin önünde, kamuoyu tepkisinin dışında bir engel bulunmuyor gibi görünüyor. Madenin derhal ve tamamen kapatılması ve sorumluların yargılanması için yapılan çağrılar ise ardı ardına geliyor.
ÇED raporuna göre maden sahasında cevher üretimi 2027 yılına dek devam edecek. Anagold 10 yıllık faaliyeti sonucu 4,8 milyar dolar işletme geliri elde ederken devlete yüzde 12 pay ödeyecek. Buna göre maden ömrü boyunca ödenecek devlet hakkı yaklaşık 198 milyon dolar civarında. Raporda devlet hakkında yüzde 40 teşvik indirimi uygulandığı da belirtiliyor.
Ne olmuştu?
Kanadalı SSR ve Çalık ortaklığındaki Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin 2010 yılı Aralık ayından beri altın üretimi yaptığı Çöpler Maden Sahası’nda çıkarılıp istiflenen siyanürlü liç yığını 13 Şubat saat 14.28’de çöktü. Yaklaşık 10 milyon metreküp pasa 200 metrelik yamaçtan vadiye aktı. 9 işçi geniş bir alana yayılan paşanın altında kaldı.
Toprak altında kalan işçileri kurtarmak için Erzincan başta olmak üzere, Erzurum, Sivas, Rize, Malatya, Giresin, Diyarbakır, Tokat ve Tunceli’nden gelen AFAD ekipleri de görev aldı. Birçok gönüllü yardım kuruluşu da kurtarma çalışmalarına katıldı.
Ayrıca olay sonrası başlatılan soruşturma kapsamında gözaltına alınan 8 şirket yetkilisinden 6’sı dün tutuklandı. Tutuklanan 6 kişinin Baş Mühendis Murat Bayraktar, Mühendis Şenol Demir, Vardiye Amiri Soysal Doğan, Saha Sorumlusu Abdülkadir Cansız, Saha Yetkilisi Hüseyin Üstündağ ve Şirket Vekili Jain Ronald Guille olduğu belirtildi. İki kişi ise adli kontrol uygulamasıyla serbest bırakıldı.
Göçüğe ilişkin Erzincan Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlatılan Bilirkişi Ön Raporu sonuçlandı. Raporda asıl işveren Anagold Madencilik asli kusurlu bulunmadı, alt işveren şirketlere denetim yapmadığı gerekçesiyle tali kusurlu olduğu ileri sürüldü. Raporda asli kusur ise gerekli önlemleri almadığı gerekçesiyle çalışan ve yöneticilerde bulundu. Öte yandan raporda faciaya yol açan denetimsizlik ve şirkete tanınan imtiyazlar konusunda herhangi bir siyasi sorumluluğa ise değinilmedi.
