Türkiye’de son 11 ayda 34 gazeteci gazetecilik faaliyetleri sebebiyle hapis cezası aldı. TGS’nin raporuna göre bu yıl 97 gazeteci gözaltına alındı, 33 gazeteci haklarında açılan soruşturma sebebiyle ifade verdi, 96 gazeteci fiziki saldırıya uğradı.
Türkiye 2023 Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde 180 ülke içerisinde 165. Sıraya geriledi. Son 1 yılda Kürt gazetecilere yapılan saldırılar, tutuklamalar ve medya özgürlüğünü tehdit eden faktörlerle birlikte 16 sıra geriledi.
Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS), 2022-2023 Basın Özgürlüğü Raporu’nda basın özgürlüğüne yönelik müdahaleleri tespit etmek ve gazetecilerin ekonomik-sosyal haklarındaki durumunu ortaya koydu. Raporda 3 Mayıs 2023 itibariyle 47 gazetecinin hapishanede olduğu paylaşıldı. Son 11 ayda ise Diyarbakır ve Ankara merkezli yapılan operasyonlarda 34 gazeteci tutuklandı.
8 Haziran 2022’de Diyarbakır’da JINNEWS ile Pel, Piya ve Ari prodüksiyon şirketlerine ve burada çalışan gazetecilerin evlerine baskın yapıldı.
Baskınlarda Dicle Fırat Gazeteciler Derneği (DFG) Eşbaşkanı Serdar Altan, Xwebûn Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Mehmet Ali Ertaş, JINNEWS Müdürü Safiye Alagaş, Mezopotamya Ajansı (MA) editörü Aziz Oruç, gazeteciler Ömer Çelik, Suat Doğuhan, Ramazan Geciken, Neşe Toprak, Zeynel Abidin Bulut, Mazlum Güler, Mehmet Şahin, Elif Üngür, İbrahim Koyuncu, Remziye Temel, Abdurrahman Öncü, Lezgin Akdeniz “örgüt üyesi olmak” gerekçesiyle tutuklandı.
15’i tutuklu 18 gazeteci 11 Temmuz’da Diyarbakır 4’üncü Ağır Ceza Mahkemesi’nde hakim karşısına çıkacak.
Ankara merkezli operasyon
25 Ekim 2022’de ise Ankara merkezli 9 ilde Özgür Basın emekçilerinin evleri basıldı. MA Yazı İşleri Müdürü Diren Yurtsever, MA muhabirleri Berivan Altan, Deniz Nazlım, Selman Güzelyüz, Hakan Yalçın, Ceylan Şahinli, Emrullah Acar, JINNEWS muhabirleri Habibe Eren ve Öznur Değer “örgüt üyesi olmak” gerekçesiyle tutuklandı. Aynı operasyon kapsamında 21 Mart 2023 tarihinde Yeni Yaşam Gazetesi çalışanı Hamdullah Bayram tutuklandı.
11 gazetecinin gözaltına alındığı tarihte JINNEWS muhabiri Derya Ren de Amed’te yapılan ev baskınlarında gözaltına alındı. Ren, aynı gün sevk edildiği adliyede, hakkında verilen ve kesinleşen hapis cezası kararının yüzüne okunması sonrası tutuklandı. Ren, Diyarbakır Kadın Kapalı Cezaevi’ne götürüldü.
Gazeteciler 15 Mayıs’ta hakim karşısına çıkacak.
Kürt basınına saldırı devam ediyor
Seçimlere sayılı günler kalırken gazetecilere dönük operasyonlar arttı. Açık tanık Ümit Akbıyık’ın ifadeleri doğrultusunda Diyarbakır merkezli 21 ilde aralarında gazeteci, siyasetçi, sanatçı ve sivil toplum örgütü temsilcilerinin bulunduğu birçok kişinin 25 Nisan’da evleri basıldı. 145 kişi gözaltına alındı, bunlardan 51’i tutuklandı.
MA editörü Abdurrahman Gök, JINNEWS muhabiri Beritan Canözer ile gazeteciler Mehmet Şah Oruç, Remzi Akkaya ve Mikail Barut, “örgüt üyesi olmak” iddiasıyla tutuklananlar arasında yer aldı.
Aynı operasyonda gözaltına alınan Xwebûn Gazetesi İmtiyaz Sahibi Kadri Esen, Yeni Yaşam Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Osman Akın, gazeteciler Ahmet Kanbal, Salih Keleş, Kadir Bayram ve Mehmet Yalçın da serbest bırakıldı.
Ankara merkezli soruşturma kapsamında ise 15 kentte aralarında Dicle Fırat Gazeteciler Derneği (DFG) Eş Başkanı Dicle Müftüoğlu ve MA editörü Sedat Yılmaz’ın bulunduğu 19 kişi gözaltına alındı. Gazeteciler Sedat Yılmaz ve Dicle Müftüoğlu’nun da aralarında olduğu 5 kişi, 3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nde tutuklandı.
TGS’nin raporunda ayrıca şu veriler yer aldı:
- 96 gazeteci fiziksel saldırıya uğradı.
- 43 gazeteci sözlü olarak tehdit edildi.
- 32 gazeteci tutuklandı.
- 3 Mayıs 2023 tarihi itibarıyla 47 gazeteci gazetecilik faaliyeti nedeniyle cezaevinde.
- Tutuklu gazetecilerin yüzde 80’i ‘Silahlı Örgüt Üyeliği Suçu’ ile suçlanıyor.
- 11 gazeteci cezaevinden tahliye edildi.
- 97 gazeteci gözaltına alındı. Gazeteciler gözaltında toplamda 1087 saat kaldı.
- 33 gazeteci ise haklarında açılan soruşturmalar nedeniyle ifade verdi.
- Geçtiğimiz yıl görülen 125 ceza yargılamasında 263 gazeteci yargılandı. 35 davada karar çıktı. 90 yargılama devam ediyor. 55 yıl 1 ay 21 gün hapis cezası kararı çıktı.
- 63 gazeteci beraat etti.
- 19 bin TL adli para cezasına hükmedildi.
- Gazeteciler aleyhine açılan 14 tazminat davasının 7’sinde karar çıktı. Toplamda 120 bin TL tazminata hükmedildi.
- 148 habere ve 46 haber sitesine erişimin engellenmesine karar verildi.
- 682 haberin tamamı veya bir bölümünün içerikten çıkarılmasına karar verildi.
- 9 haber içeriğinin arama motorlarından ilişkilendirilmesi, unutulma hakkı gerekçesiyle kesildi.
- RTÜK’ten 58 ayrı idari para cezası kararı çıktı. Toplamda 13.703.913,56 TL idari para cezası kesildi. 33 defa yayın durdurma cezası verildi.
- BİK, Evrensel gazetesine 2019’dan itibaren vermediği ilan ve reklamları 22 Ağustos 2022 tarihli kararıyla tümüyle iptal etti.
6 Şubat Maraş merkezli depremlerde ise ortaya çıkan veriler şu şekilde:
- En az 26 gazeteci ve basın çalışanı hayatını kaybetti.
- 2 gazeteci TCK 217/A “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla tutuklandı.
- En az 6 gazeteci gözaltına alındı.
- En az 4 gazeteci ifadeye çağrıldı.
- En az 18 gazeteci linç girişimine varan fiziki saldırıya maruz kaldı.
- En az 21 gazetecinin ise haber yapması tehdit edilerek engellendi.
- En az 3 gazetecinin iş akdine son verildi veya istifaya zorlandı.
- RTÜK, deprem ile ilgili yayınlar nedeniyle toplamda 4.324.251 TL idari para cezası ve beş kez yayın durdurma kararı verdi.
- Arama kurtarma çalışmaları sırasında sosyal medyaya bant daraltma uygulaması yapıldı.
Ekonomik ve sosyal haklar bağlamında ise tablo şöyle:
- Gazetecilik faaliyeti yürüten işletmelerdeki kayıtlı çalışan sayısı 27.241’e yükseldi. Gazetecilerin, iş kolu içindeki toplam kayıtlı çalışan sayısı içindeki oranı ise %27,4 oldu.
- 2022 yılı resmî genel işsizlik oranı %10,4 ve yüksekokul ve fakülte mezunları içinde işsizlik oranı %11,3 iken gazetecilik mezunları arasındaki işsizlik oranı %15,7 oldu.
- 2022 yılında da gazetecilik mezunları (%15,7), sosyal hizmetler (%22,4) ve sanat (%16,2) mezunlarının ardından en yüksek işsizliğe maruz kalan üçüncü kesim oldu.
- İşverenlerin sendika karşıtı tutum ve ısrarı bu dönemde de görülüyor. TGS’nin Hürriyet gazetesi ve Halk TV ile ilgili yetki davaları çeşitli aşamalarda devam ediyor.
- İşverenlerin yetki itirazlarına, uzun süren yetki davalarına ve bu süreçte işverenlerin işten atma tehditlerine rağmen TGS, Ocak 2023 verilerine göre üye sayısını 1671’e taşımayı başardı.
