Kuzey Afrika ülkesi Sudan’da kitlesel eylemler, milyonluk yürüyüşler, genel grevler yaşanırken devrimin ayak sesleri de daha yüksek duyulmaya başladı. Elbette kadınlar da devrimde büyük paya sahipler. Tıpkı Alaa Salah’ın dediği gibi “Kadının yeri devrimdir!”
Ve Direniş Komiteleri’nin dediği gibi: “Kadınlar devrimin temel taşı ve sağlam temelidir ve haykırışları, devrim yürüyüşünün başladığını gösterir. Sudanlı devrimci kadınlar her zaman sağlamdır.” Direniş Komiteleri Direnişteyiz.org’a verdikleri röportajda kadınların devrimdeki yerini şöyle tarifliyor: Kadınlar bütün protestoların içindeydi, her seviyede birimlerde yer aldılar. ‘Güvenlik güçleri’ ile olan çatışmalarda önlerde yer aldılar. Tecavüze uğradılar, öldürüldüler, gözaltına alındılar. Erkeklerden geri kalan bir yanları yoktu. Siyasi örgütlenmelerde de yüksek bir oranla -Popülasyona göre bölgeden bölgeye farklılıklar göstermekle birlikte- yer alıyorlar.
Sudan’da yıllar boyu açık şeriat hükümleri uygulandı. Kadınların toplumsal yaşamdaki ve aile/ev içindeki konumu erkek ve devlet baskısı altındaydı. Cinsiyet eşitliğinden bahsetmek olanaksızdı. İnsan Hakları Raporlarına göre, Müslüman olmayan kadınlar da dahil olmak üzere kadınlar ayrımcılıkla ve birçok cinsel saldırıyla karşı karşıya kaldı. Devlet kadınları kontrol etmek için birçok yasal düzenlemeyi uygulamaya koydu. El-Beşir döneminde (1989-2019) kadınların sokakta satış yapmaları, eşleri ya da akrabaları olmayan erkeklerle arkadaş olmaları, saçlarını örtmemeleri ve pantolon giymeleri suç sayıldı. Bu suçları işleyen kadınlar tutuklama, kırbaçlama ve idam cezası gibi sert cezalarla karşılaşıyordu. ‘Ahlak Polisi’ suçlu buldukları kadınları toplum önünde şiddet uygulayarak cezalandırabilme hakkında da sahipti.
Sudan, uzun süredir kadın sünnetinin en yoğun yaşandığı ülkelerden biri olarak bilinmekte. ElBeşir döneminde Sudan’da kadın sünneti bir takım dini ve kültürel gerekçelere dayandırılarak oldukça yoğun bir şekilde uygulandı. Bu dönemde bir takım dini liderler kadın sünnetinin dinde yeri olduğunu söyledi ve milyonlarca kadın buna maruz bırakıldı. Sudan’da kadınlar hayatın her alanında; şiddete, tacize, tecavüze, yok sayılmaya ve çifte emek sömürüsüne maruz kalıyor. Ve elbette kadınların bunlara karşı mücadelesi de kazanımlarla sürüyor.
Geçiş Hükümeti döneminde kadınların mücadelesi ve kazanımları
2019’da kabinede yer alma oranı %40’ı kadın %60’ı erkek olacak şekilde tasarlanıyordu. Sudanlı Kadınlar Birliği bir bildiri yayınlayarak bundan hoşnut olmadıklarını, geçiş döneminde en az erkekler kadar yer aldıklarını, kabinede de %50 oranı istediklerini dile getirdi. Alaa Salah, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde şunları söyledi: Protestocuların % 70’ten fazlasını kadınların oluşturmasına rağmen, geçiş kurumları yaratma konusunda “resmi siyasi süreçte yan sıralarda yer aldıklarını” belirtti. Yeni yönetim yapısında kadınların temsilinin “% 50 eşitlik taleplerinin çok altına düştüğünü” belirtti. O, “kadınların her masada eşit bir yere sahip olmaması için hiçbir mazeret olmadığını” savundu. Sokak protestolarının en önemli kazanımlarından biri, sivil çoğunluğa sahip geçici hükümetti. 2019’da 300 sandalyeli parlamentoda %40 oranla 120 sandalyenin sahibi kadınlar olarak tasarlandı. Bu oran eski parlamentoya göre kadınların %25 daha fazla temsiliyet alanı kazandığı anlamına geliyor. Bununla beraber dışişleri bakanı Esma Muhammed Abdullah, çalışma ve sosyal kalkınma bakanı Lena el-Şeyh Mahjoub, gençlik ve spor bakanı Wala’a Essam el-Boushi olacak şekilde belirlendi.
Nema Fadul Dawood,” Bu değişim zamanıdır” diyor ve ekliyor: “Biz Sudan kadınlarının yıllarca süren toplumsal ve kültürel kısıtlamaların ardından bu fırsatı değerlendirmemiz gerekiyor.”
Bu vizyonu hayata geçirmek için Sudan’ın mevcut siyasi durumuna izin veren özel mekanizmalar gereklidir. UNDP Sudan’ın toplumsal cinsiyet danışmanı Zaynab Elsawi,” Kotalar kadınların siyasi katılımını artırmada en etkili mekanizmadır.“ diyerek şöyle devam ediyor: “Sudan’da 2022’de yapılması planlanan seçimlerle şimdilik siyasi partilerin tahsis ettiği 120 sandalye Geçiş Hükümeti ile aynı parti temsiline bölünmüş durumda.”
Ancak anayasa bu koltukları 120 kadının doldurmasını gerektiriyor. Sınırlı kadının siyasi katılımı, çok sayıda engel ve yetersiz aday iddiaları geçmişi bir zorluk teşkil ediyor.
2020’nin başlarında UNDP tarafından finanse edilen bir tatbikat, siyasi katılımı teşvik etmek ve potansiyel adayları belirlemek (ve daha sonra eğitmek) için yola çıktı. Altı hafta boyunca 110 şehri, köyü ve ülke içinde yerlerinden edilmiş kişi kamplarını ziyaret eden Sudan Sivil ve Siyasi Gruplarından (MANSAM) ve Sudan Araştırma ve Geliştirme Örgütü’nden (SORD) 11 ekip, üçte ikisi 40 yaş ve altı olmak üzere 1.070 kadını belirledi.
Bazı kazanımlar
-Kadınların nasıl davrandıklarını ve ne giydiklerini denetleyen baskıcı bir kamu düzeni yasası yürürlükten kaldırıldı.
–Eşcinselliğin ölüm cezası yürürlükten kaldırıldı.
-Kadın sünneti ve çocukların infazı yasaklandı.
-Kadınlar artık çocuklarıyla birlikte seyahat etmek için kocalarının veya erkek vasilerinin rızasına ihtiyaç duymayacaklar.
“Bizi ne dayak ne de gözaltı durdurabilir
Wifag Qureshi isimli bir kadın aktivist, protestoların önemli figürlerinden biri. Protestolara katıldığı için dövülen ve gözaltına alınan Qureshi, kendilerini küçük düşürmeye çalıştıklarını ifade ediyor. Üç hafta cezaevinde kaldıktan sonra serbest bırakılan Qureshi mücadeleden vazgeçmemekte kararlı: “Eğer yaptığım şeye inanmasaydım dayanması çok zor olurdu. Kardeşlerim, beni, yerde sürükleyip dövdüler. Ama bunların hiçbiri bizi durduramaz.”
Protestocuları bastırmak isteyen güvenlik güçleri özellikle kadınları hedef alıyor. Gözaltına alınan kadın sayısının gitgide arttığını dile getiren kadın aktivist Mervat Hamat El Nil: “Kadınlar dövülüyor ve son günlerde cinsel taciz de başladı. Hükümetin politikası bu; muhalifleri kadın bedeni üzerinden korkutmak.” Kadınların protestolara öncülük etmesinin önemine dikkati çeken Fatin Ali, “Son dönem imparatorluk, terör ve kaos çağıysa, içinde bulunduğumuz zaman kadınlarındır” dedi.
Son zamanlarda, askeri güçler ve darbeciler Sudan Devrimini bastırmak için özellikle kadınları hedef alıyor. Tecavüzü bir sindirme silahı olarak kullanan devlet kadınlar üzerinden toplumsal güçleri ve kadın devrimini geri düşürmeye çalışıyor.
Sudanlı kadınlar, özgürlükleri için savaşmaya devam ediyor!
Kadınlar Sudan Devriminde en önde savaşıyor. Eylemlerde en önde mücadele ediyor, siyasi örgütlenmelerde yer alıyor, kadın örgütleri kuruyor, hakları ve yaşamları için kampanyalar yapıyor, dünya kadın hareketine örnek oluyor ve muazzam deneyimler biriktiriyorlar.
Kadınlar özgürlük mücadelesinde kendi kurdukları örgütler ile kalıcı örgütlenmeler geliştiriyor. Böylelikle kazanımlarını bir adım ileri taşıyabiliyorlar. Sudan’da kadın hareketinde mücadele yürüten başlıca örgütler:
Sudan Kadınlar Birliği (Sudanese Women’s Union-SWU)
Geçmişi 1951 yılına dayanıyor. Kurucuları Fatıma Talib, Halid Zahir, Fatima Ahmed İbrahim. (İbrahim, Sudan Komünist Partisi üyesiydi.) 1955’te sömürgeciliğe, kadın sünnetine, boşanma eşitsizliğine, cinsiyetçiliğe karşı eşit ücret, annelik yardımları, eşit haklar, yasama, siyasi ve idari yapılarda oy hakkı, kadınların oy hakkı ve kadınların temsilci olarak hareket etme hakkı için The Women’s Voice’u yayınlamaya başladılar. Birlik ücret ve teknik eğitimde erkeklerle eşitlik kurmak ve kadınlar arasındaki okuryazarlığın artırılması için çalıştı.
İbrahim Abboud döneminde birlik yasaklandı ve yerine resmi bir örgüt kuruldu. Birliğin kurucularından Fatma Ahmed Ibrahim, yüzlerce kadının ilk gösterisine öncülük etti. Kadınların isyana katılımı, 1964’te kadınların oy kullanma hakkını kazanmasını hızlandırdı. Birlik 1965’ten 1969’a kadar, kadınların eğitimi, kadın haklarının teşviki için aktif çalıştı.
1971 darbesinde komünist tasfiye gerçekleştirildi. Komünist partiden birçok önder idam edildi. Fatima Ahmed Ibrahim ev hapsinde tutuldu. 1991 yılına kadar hapis ve zulüm altında yaşadı. O yıl Birleşik Krallık’a sığınma talebinde bulundu. 1998’de İbrahim, birliğin Ulusal İslam Cephesi’ne karşı olduğunu; mevcut hükümete karşı çıkan Ulusal Demokratik İttifakı desteklediğini belirtti. Fatima Ahmed Ibrahim: İlk kadın Sudan milletvekili. 1954’te Sudan Komünist Partisi’ne katıldı. Merkez komite üyesiydi. Sudan Kadınlar Birliği başkanı ve kurucusu.
Sudan Kadınlar Birliği’nin amaçları:
1. Cinsiyetçilik. İstihdam verilirken, bireysel haklar uygulanırken cinsiyetçi hareket edilmemelidir.
2. Eşit ücret. Aynı işte çalışan kadınlar ve erkekler aynı ücreti almalıdır.
3. Avrupa Topluluğu Mevzuatı: Devletler, hastalık, işsizlik, geçersizlik, yaşlılık, iş kazaları veya meslek hastalıklarına karşı koruma sağlayan devlet sosyal güvenlik programlarında ayrımcılığı ortadan kaldırmakla yükümlüdür.
4. Irk Eşitliği: Bir kişiye ırk, renk, milliyet veya etnik veya ulusal kökene dayalı olarak diğerinden daha az olumlu davranmak yasa dışıdır. Bu, istihdam (eğitim dahil), eğitim ve toplu konut, mal, tesis ve hizmetlerin ve tesislerin sağlanması için geçerlidir. Ayrımcı reklamlar da yasa dışıdır.
5. Yoksulluğu gidermek ve özellikle aile içi şiddete maruz kalan kadınlar başta olmak üzere kadınlar arasında eğitimi ilerletmek.
6. Sudan Cumhuriyeti içinde terk edilmiş, kimsesiz, yoksul veya başka türlü muhtaç durumdaki kadınlara bakım, yardım, koruma, barınma, tıbbi harcamaların sağlanması ve sağlanmasına yardımcı olmak.
7. Bu tür kadınların yaşam koşullarını iyileştirmek amacıyla sosyal refahın çıkarları doğrultusunda rekreasyon ve diğer boş zaman aktiviteleri için tesislerin sağlanmasını teşvik etmek.
8. Kadınların hak kazanması için kampanyalar düzenlemek.
MANSAM Woman of Sudanese Civic and Political Groups – Sudanlı Kadınların Sivil ve Siyasi Grupları
Sudan’daki kadınlara yardım etmekle uğraşan büyük bir sivil toplum örgütü kolektifidir. Toplamda, kolektif sekiz siyasi kadın grubu, 18 sivil toplum örgütü ve iki gençlik grubundan oluşmaktadır. 2018’den itibaren Sudan Devrimi’nde baskın bir koordinasyon rolü oynayan örgütlerin, ağların ve siyasi partilerin ana geniş ittifakı olan Özgürlük ve Değişim Güçleri’ni (FFC) yaratan 1 Ocak Bildirgesi’nin imzalayanlarından biriydi.
MLN – No to Oppression against Women Initiative (Kadına Karşı Baskıya Hayır Girişimi)
2009 Yılında Sudan’da kadınlara yönelik polis ve güvenlik güçlerinin tacizinin artması sonrasında Kadınlara Yönelik Baskıya Hayır Girişimi kuruldu. Özellikle inisiyatif, polis güçlerinin Sudanlı kadın gazeteci Lubna Hüseyin’i pantolon giydiği için tutuklaması ve Şeriat temelli kamu düzeni yasasını ihlal etmekle suçlaması olayından kaynaklandı. Bu olaya ve diğer bazı kadın hakları ihlallerine yanıt olarak Sudan’daki kadın aktivistler, Kamu Düzeni Yasası ve Sudan’daki kadınlara yönelik yasa dışı suistimallere karşı mücadele etmek için örgütlendiler. Sudan’daki kadın hakları ihlallerine toplu müdahale yoluyla işbirliğini ve dayanışmayı ilerletmek ve kadınların cinsiyetleri nedeniyle karşı karşıya kaldıkları her türlü istismarla mücadele etmek amacıyla kuruldu. Kadın Baskısına Hayır bugüne kadar hiçbir kuruluştan fon almadı. Esas olarak üyelerinin ve ailelerinin katkılarına bağlıdırlar. Ayrıca, ilgili alanlarda çalışan diğer kuruluşlarla çeşitli programlar yapıyorlar.
Kadın Baskısına Hayır Girişimin çalışma alanları:
İhlallerin izlenmesi: Ekibin, ülkedeki kadınların insan hakları ihlallerini, özellikle de asayiş hukukuna dayalı polis tutuklamaları, Sudan’ın çatışma bölgelerindeki hak ihlalleri ve kadınlara yönelik diğer yasa dışı ihlalleri izliyor. Gözlemciler aracılığıyla bildirilen olayların mağdurlarını desteklemek ve ayakta durmak için acil önlemler alıyorlar.
Savunuculuk ve bilinçlendirme kampanyası: Girişim, mahkeme duruşmaları, basın bültenleri ve raporlar sırasında protestolar yoluyla mağdurları destekleyen savunuculuk kampanyaları düzenlemektedir. Ayrıca kadınlara haklarını kullanmaları ve haksız yasalara direnmeleri için yetki veren sosyal yardım ve çalıştaylar düzenliyorlar.
Adli yardım ve özel ihtiyaç desteği: Mağdurları mahkemede savunmaları ve davalarını desteklemeleri için gönüllü avukatlar sağlarlar. Ayrıca, belirli davalara herhangi bir finansal gereksinim sağlamak için ağlarında bağış toplama çalışmaları yürütürler. Hapishaneleri ziyaret ediyor ve özellikle yerel alkol üreticileri ve çay satıcıları gibi kamu düzeni yasalarının mağdurları olan kadınların durumunu izliyorlar.
Kandaka
2018’de ekmek ve yakıt zammına karşı başlayan protestolar sürüyordu. 2019’da protestolar esnasında bir arabanın üzerine çıkarak kitleye “kadının yeri devrimdir!” ve “thowra! (devrim!)” sloganları attıran Alaa Salah’ın videosu, tüm dünyada viral olmuştu. Alaa, Hartum Üniversitesi’nde mühendislik öğrencisiydi. Şu an 25 yaşında.
Cinsiyetçi ve ataerkil devlete karşı isyan eden kadınların simgelerinden olan bu olay sonrası devrimci kadınlar, Sudan’da 4 bin yıl önce hüküm sürmüş antik hanedanlığın savaşçı kraliçeleri için kullanılan ‘Kandaka’ kavramıyla anlatılır oldular.
“kadının yeri devrimdir!”
Sudanlı devrimci kadınların alıntıları ile yazıyı bitirirken; kadınların mücadele azmi, yaşamak için direnme, geri adım atmama, haklı ve onurlu mücadelelerinde dimdik durma gayretini selamlıyorum. Batıyı “modern dünya” olarak propaganda eden brujuva medyanın, Ortadoğu toplumlarına karşı giriştiği inkar, insan ama daha az insan algısına rağmen, Sudan, insanlık mücadelesini en onurlu biçimiyle sürdürüyor.
Sudanlı kadınlar, özgürlükleri için savaşmaya devam ediyor!
https://www.refworld.org/docid/3df4bea84.html%20https://en.wikipedia.org/wiki/Fatima_Ahmed_Ibrahim
https://www.onewestminster.org.uk/directory/19520
https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/sudanese-women-union-protests-ffcnominees
https://www.un.org/africarenewal/magazine/september-2020/women-lead-sudan’s-clamourgood-governance
https://www.birgun.net/haber/sudan-da-kadinlar-kazandi-308846
https://ekmekvegul.net/sinirlarin-otesi/sudan-devriminin-sembolu-kadinlar
http://esitlikadaletkadin.org/kadinin-yeri-devrimdir-sudanda-eylemlerin-basrolundeki-kadinlar
https://en.wikipedia.org/wiki/MANSAM
https://en.wikipedia.org/wiki/No_to_Oppression_against_Women_Initiative
https://www.peaceinsight.org/en/organisations/no-to-womens-oppression-initiative/
https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/sudan-campaign-demandswomen-governors
