Paradise Papers’a göre Türkiye’nin en zengin ailelerinden Sabancı’ya ait olan Esas Holding, Büyük Britanya’daki alışveriş merkezlerini Jersey’de zengin ailelerin tercih ettiği tröstler üzerinden alarak gelirlerini gizliyor
Cumhuriyet’te yer alan habere göre, Appleby kayıtlarından Türkiye’nin en zengin ailelerinden Sabancı çıktı. Paradise Papers’ta, Esas Holding’in sahipleri olan Şevket Sabancı, Ali İsmail Sabancı, Zerin Sabancı Hayırlı, Emine Sabancı Kamışlı, Kazım Köseoğlu ve Can Köseoğlu isimleri de geçiyor.
Belgelere göre Sabancılar’ın Büyük Britanya’da satın aldığı alışveriş merkezlerinin izlerine Jersey’de rastlanıyor. Aile, Manş adalarından biri olan Jersey’de kurulu Tartan Nominee Limited, Tartan Property (No: 2) Limited, Tartan Property Limited, Tartan Holding Company (No.2) Limited, Scottish Retail Property GP Limited, Aberdeen Shopping Centre No: 2 Limited ve City Wall Holdings Limited şirketleriyle bağlantılı görünüyor.
Sabancılar, Jersey’de bulunan tröstler üzerinden yatırım yaparken, bu tröstler dünya çapında pek çok zengin aile tarafından da kullanılıyor. Bir tröst, varlıkların yasal mülkiyetini, bu varlıkların başkaları (hak sahipleri) için faydalı tutmak adına elinde bulunduruyor. Sabancı ailesi de Appleby Trust Limited tarafından yönetilen ve hâlâ aktif görünen şirketlerde ‘son hak sahibi’ olarak kaydedilirken, söz konusu şirketlerin perakende ve gayrimenkul sektörüne yoğunlaşması dikkat çekiyor.
Sabancı ailesi, Appleby’ın Eylül 2014 kayıtlarında, Scottish Retail Property GP Limited adlı şirkette hak sahibi olarak görünüyor. Bu şirketin Aberdeen Shopping Centre No: 2 Limited, Aberdeen Shopping Centre ve City Wall Holdings olmak üzere üç hissedarı var. Belgelere göre Şevket Sabancı, Emine Kamışlı, Ali İsmail Sabancı, Zerin Sabancı, Can Köseoğlu ve Kazım Köseoğlu; Aberdeen Shopping Centre No: 2 Limited ve Aberdeen Shopping Centre Limited şirketleri vasıtasıyla Scottish Retail Property Limited GP Limited şirketinin esas sahibi.
İskoçya’da iki AVM
Aile, Tartan Nominee adlı şirkette hak sahibi görünürken Tartan Holding Company (No: 2) Limited, Tartan Nominee’nin hissedarı olarak kaydedilmiş. Yani Tartan Nominee’nin hissedarı Tartan Holding Company (No: 2) Limited olarak görünse de arka planda yine Sabancılar bulunuyor. Appleby Trust Limited’in kayıtlarında benzer çok sayıda örnek bulunuyor.
Yine Tartan Holding Company (No:2) Limited ve Tartan Property (No:2) Limited üzerinden Tartan Property Limited’in sahibi Sabancılar. Diğer yandan aileye ait oldukları belgelerde gözüken Aberdeen Shopping Centre No: 2 Limited ve Aberdeen Shopping Centre Limited şirketlerinin İskoçya’nın liman şehri Aberdeen’deki iki alışveriş merkezinin satışıyla ilgili olduğu anlaşılıyor. Ekim 2013’te fon yöneticisi F&C Reit, kamuya açık kaynaklara göre, Aberdeen’deki The Bon Accord ve St Nicholas alışveriş merkezlerini The Scottish Retail Property Limited Partnership’ten (SRPLP) satın aldı. Satış anlaşması 189 milyon pound olarak kayda geçti. Appleby belgelerine göre SRPLP, Scottish Retail Property GP Limited’in partneri.
Kamuya açık kaynaklarda görünmüyor
Söz konusu alışveriş merkezlerinin satışıyla ilgili direkt olarak Sabancı ailesinin ismi telaffuz edilmezken, iki alışveriş merkezi ile ilgili bilgiler Esas Gayrimenkul’ün web sitesinde yurtdışı projeler arasında yer alıyor. Appleby belgeleri ise bu satın alımın ayrıntılarını ortaya koydu. Meğer Sabancı ailesi F&C Reit ortaklığıyla vergi avantajından faydalanarak alışveriş merkezlerini off-shore şirketler üzerinden almış. Belgelere göre, Şevket Sabancı, Emine Kamışlı, Ali İsmail Sabancı, Zerin Sabancı, Can Köseoğlu ve Kazım Köseoğlu’nun çok sayıda emeklilik fonuna yatırım yaptığı da görülüyor. Kamuya açık kaynaklarda Jersey’deki şirketlerle Sabancılar’ın bağlantısı bulunmuyor. Esas Holding’in bağlı şirketleri arasında bu şirketler yine yok. Esas Holding ve Sabancı ailesi konuyla ilgili sorulan sorulara ise yanıt vermedi.
Portre: Şevket Sabancı
Esas Holding Yönetim Kurulu Başkanı Şevket Sabancı, İngiltere’nin en zenginleri arasında yer alıyor. Sabancı, İngiliz Sunday Times’ın 2011’de yayımladığı zenginler listesinde 650 milyon sterlin’lik servetiyle 114’üncü sırada yer almıştı. Yüksek tahsilini İngiltere’de Manchester Üniversitesi’nde tekstil mühendisi olarak tamamlayan Şevket Sabancı, 1980 yılından itibaren Sabancı Topluluğu’nu yurtdışında temsil etti. Sabancı ailesinin ikinci nesil temsilcilerinden olan Şevket Sabancı, Vaksa’nın kurucuları arasında yer aldı. Şevket Sabancı, 2000 yılında Sabancı Holding’deki hisselerini satarak oğlu Ali Sabancı ve kızı Emine Sabancı Kamışlı ile birlikte Esas Holding’i kurdu.
Vergiden kaçınmanın yolu
Esas Holding’e bağlı Esas Gayrimenkul’ün web sitesinde yazan bilgilere göre, holdingin Büyük Britanya’daki projeleri “Freshney Place, Alhambra Mall, Summit House, 12 Stanhope Gate, Kensington Portfolio, Theobalds Road, Lea Shopping Center, Stevenage Retail Center, Parkgate Retail Park, Fitzroy House, Manchester, Clifton Moor Retail Park, Westgate Retail Park, Bon Accord & St Nicholas, Westwood Gateway Retail Parks şeklinde sıralanıyor. Esas’ın Büyük Britanya’daki satın alımlarında kamuya açık kaynaklarda kendi isminin geçmemesi dikkat çekiyor. Örneğin web sitesinde tanıtılan 15 proje arasında bulunan Lea Shopping Center 2009’da 29.1 milyon pounda yine F&C Reit üzerinden satın alınmış. Esas Holding’in kendi tanıtımına göre Büyük Britanya’daki 7 alışveriş merkezi ve 8 ofis binasının satın alımı F&C Reit aracılığıyla gerçekleşmiş. F&C Reit, Appleby kayıtlarında Sabancılar’a ait şirketlerin ise yetkilisi olarak görünüyor. Bu da Jersey’deki şirketlerin Büyük Britanya’daki gayrimenkul yatırımları için alındığı izlenimi veriyor. Böylece kira gelirleri üzerinden Büyük Britanya’ya ödenecek vergiler kısıtlanabiliyor ya da satıldıklarında sermaye kazançları vergisinden kaçınılmış oluyor.
Tartışmalı isimler
Reza Zarrab: Rıza Sarraf’ın ABD’de New York Güney Bölge Savcısı Preet Bharara’nın başlattığı soruşturma dosyasında da geçen RZA Yachting Limited isimli denizcilik şirketi de belgelerde yer alıyor. Malta merkezli RZA Yachting 20 Ağustos 2012’de kurulmuş. Soruşturma dosyasına göre bu şirkete ve Delaware merkezli Royal Türk LLC.’ye kayıtlı yedi adet deniz taşıtı bulunuyor. International Maritime Organization verilerine göre 60 Years isimli Malta bayraklı yat RZA Yachting şirketi üzerine kayıtlı görünüyor. Şirket ise halen aktif.
Yavuz Çizmeci : Adı çok sayıda uçak kazasıyla anılan Sultan Havayolları ve Focus Havayolları’nın kurucusu Yavuz Çizmeci, Appleby belgelerine göre, ACT Havayolları üzerinden off-shore şirket almış. Bu şirketin ortaklarından biri de adı Babek Zencani ile anılan, Onur Air’in eski sahibi Hamit Cankut Bagana. Çizmeci’ye ait uçaklardan biri 2007’de Isparta’da düşmüş, Çizmeci yaşanan bu kaza nedeniyle 11 yıl 8 ay hapis cezası almıştı. Bir diğer uçak kazası bu yıl Bişkek’te yaşandı. Düşen uçak ACT Havayolları’na aitti. ACT’nin önce Çizmeci’ye ait olduğu iddia edilse de şirket daha sonra açıklama yaparak bunu yalanladı. Ancak kime ait olduğu açıklamada yer almadı.
