Dilleri yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan Laz ve Hemşinler, gençlerin dille olan bağlarının her geçen gün zayıfladığına dikkati çekerek, çözümün anadilde eğitim olduğunu söyledi.
Birleşmiş Milletler Eğitim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) geçtiğimiz yıl 21 Şubat Dünya Anadil Günü dolayısıyla hazırladığı rapora göre hem Lazca hem de Hemşince “kesinlikle tehlikede olan diller” arasında yer aldı. Artvin ve Rize gibi illerde konuşulan iki dilin de eğitim dili olmaması gelecek nesile aktarılmasını zorlaştırıyor. İki dile ilişkin çalışma yürüten kurumların yaptıkları araştırmalar da bu durumu destekliyor. Laz Enstitüsü’nün seçmeli derslerle ilgili hazırladığı rapora göre son 3 yıldır Lazca sınıf açılmadı.
Karadenizli değiliz, Kafkasyalıyız
Borçkalı bir Laz olan Şendoğan Yazıcı, egemenlerin Anadolu’da yaşayan halkların dilleri ve kültürlerini unutturmaya yönelik çalışmasının “sistematik bir çalışma” olduğunu kaydetti. Doğu Karadeniz’de yaşayan halklar için Doğu Karadenizli üstü kimliğinin yaratılmaya çalışıldığını belirten Yazıcı, “Bölgede Rumlar, Gürcüler, Lazlar, Hemşinler var. Bu halkların dilleri ve kültürleri yokmuş gibi davranılıyor. Doğu Karadeniz ağzının Lazlara ait olduğu gibi bir yanlış inanış var. Biz kendimizi aslında Karadenizli olarak da saymıyoruz. Güney Kafkasya’da yaşayan 5 bin yıllık bir halkız. Lazca da binlerce yıldır konuşulan, kendi içinde şiveleri olan bir dildir” dedi.
Lazca aşağılanıyor
Lazca’nın “da” ve “uy” gibi ifadeler kullanılarak aşağılandığını kaydeden Yazıcı, “Anadili sadece yaşlıların konuştuğu bir dil olarak görmektense bu dil ile okuyup, konuşup ve eğitim alabildiğimiz bir hale getirmeliyiz. Diller ve kültürler yaşayarak gelecek nesle aktarılabilir” diye belirtti.
Kazım Koyuncu Lazca şarkılar söyleyince
Batı Karadeniz’de doğup büyüdükten sonra Artvin’e geldiğini aktaran Hopalı Laz Şefik Kalkan, tüm Karadeniz’in Laz diye bilinmesine karşın kendilerinin ayrı bir millet olduğunu vurguladı.
“Nana Nena, gurişi nek’na ren (Anadil yüreğin kapısıdır)” sözünün kıymetini daha sonradan anladığını dile getiren Kalkan, yeni nesillerinde anadillerini öğrenmesi gerektiğini vurguladı.
Son yıllarda özellikle gençlerin Lazcaya olan ilgisinin çoğaldığını ve bunun da sanatçı Kazım Koyuncu’dan kaynaklandığını söyleyen Kalkan, “Zonguldak’ta yaşarken bu bölgenin çocuklarına ‘naber Laz’ dediğimde ‘annem babam Laz ama ben değilim’ derlerdi. Fakat Kazım Koyuncu Lazca şarkılar söylemeye başladıktan sonra O çocuklar ‘biz Lazız’ demeye başladılar. Şimdi birçok yerde insanlar diline sahip çıkıyor” diye konuştu.
Lazın dili Lazcadır
Hopalı Laz Şükrü Mısırlıoğlu, Lazcanın ortadan kaldırılmak istendiğini belirtti. Lazcanın 35 harflik alfabesi olan zengin bir dil olduğunu aktaran Mısırlıoğlu, şunları söyledi: “Lazca, tek kelime ile bir cümlede anlatabileceğin şeyi söyleyebileceğin bir dildir. Genç nesil dile bakarken ‘bunu nerede kullanacağız’ diyor. Halbuki Lazın dili Lazcadır. Bunun için de bizim kuşağın dilin önemini anlatması lazım. Bunu sevdirmek lazım insanlara. Ben resmi dairelere gittiğimde Lazca konuşurum. Şovenist gibi eleştiriler alıyorum ama katledilmiş bir halkın şovenizmi mi olur?”
Anadil bir hak meselesidir
Yazılı kaynak eksikliği ve coğrafi yapının Lazcanın ilçelerde bile farklılık göstermesine neden olduğunu ifade eden Hopalı Laz Meryem Özçep, bu durumun ortadan kaldırılabilmesi için Lazcanın yazılı bir dile dönüşmesi gerektiğini vurguladı. “Anadil bir hak meselesidir” diyen Özçep, “Bunun için okullarda anadil öğretelim. Bu mücadeleyi sadece okullara da sıkıştırmayalım. Bunu kamusal alanda kullanmadığınızda da dilin etkisi zayıflıyor” diye kaydetti.
Şimdi biz konuşuyoruz ama
Kemalpaşalı Hemşin Birsen Özkan de dillerinin yaşaması için anadilde yayın yapan kanalların kurulması gerektiğini ifade etti. Özkan, “Çocuklarımızın anadillerinde konuşmalarını istiyoruz. Şimdi biz konuşuyoruz ama nesiller sonra bu dil konuşulmayacak. Kendi çocuğumla anadilimde konuştuğumda anlamıyor. Okullarda nasıl İngilizce, Almanca öğretiliyorsa biz de çocuklarımıza anadillerinin öğretilmesini istiyoruz” ifadelerini kullandı.
