Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Murat Çetinkaya, Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle görevden alındı. Çetinkaya’nın yerine yardımcısı Murat Uysal atandı .
Atamanın ardından TCMB’den yapılan açıklamada , Uysal’ın “fiyat istikrarını sağlamaya odaklı para politikası araçlarını bağımsız şekilde uygulamaya devam edeceği” belirtildi:
“Başkan Murat Uysal yaptığı ilk açıklamada, bankamızın kanunla kendisine verilen görev ve yetkiler çerçevesinde temel amacı olan fiyat istikrarını sağlamaya odaklı para politikası araçlarını bağımsız bir şekilde uygulamaya devam edeceğini belirtti. Yeni dönemde fiyat istikrarı ve finansal istikrar hedefleri doğrultusunda uygulanacak politikalar ile ilgili iletişim kanallarının en üst düzeyde kullanılacağını belirten Uysal, bu çerçevede önümüzdeki günlerde bir basın toplantısı düzenleyecektir.”
9 Haziran 2016’dan bu yana Merkez Bankası Başkan Yardımcısı olan Uysal, 2007-2011 arası Halk Bankası’nda Para ve Sermaye Piyasaları Daire Başkanlığı, Kasım 2011-Haziran 2016 arasında da yine Halk Bankası’nda hazine yönetiminden sorumlu Genel Müdür Yardımcılığı görevini yürütmüştü.
İngiliz haber ajansı Reuters , “Ekonomik durgunluk, para biriminin değerinde sürekli yaşanan değişiklik ve yüksek enflasyon karşısında, hükümet ve Merkez Bankası arasındaki fikir ayrılıkları derinleşirken, Türkiye, Merkez Bankası Başkanı’nı Cumartesi günü görevden aldı” dedi.
Türk hükümetinden isminin verilmesini istemeyen iki yetkilinin görüşlerine dayandırdığı haberinde Reuters, kaynaklardan birinin şu sözlerine yer verdi: “Son dönemde ekonomiden sorumlu bakanlarla Merkez Bankası başkanının arasındaki fikir ayrılıkları derinleşmişti.”
Diğer kaynağın ise “Cumhurbaşkanı ve Maliye Bakanı, Çetinkaya’nın istifa etmesini istedi, ancak Çetinkaya Merkez Bankası’nın bağımsız olduğunu hatırlatıp istifa etmeyi reddetti” dediğini yazdı.
Erdoğan: Kesin bir çözümü kısa zaman içerisinde getireceğiz
Çetinkaya, 2019’un ilk enflasyon raporunu 30 Ocak’ta açıklamış, “2019 sonunda yüzde 14,6’e, 2020 yılı sonunda yüzde 8,2’ye, 2021 yılı sonunda ise yüzde 5,4’e geriledikten sonra, orta vadede yüzde 5 düzeyinde istikrar kazanacağını tahmin ettiklerini” söylemişti.
“Mümkün olan en kısa sürede tek haneli enflasyona ulaşabileceğimiz parasal duruş ne ise bu şekilde devam edeceğiz.” diye eklemişti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Çetinkaya’nın başkanlık yaptığı dönemde Merkez Bankası’nı, faizleri yüksek tuttuğu gerekçesiyle birçok kez eleştirdi.
TCMB en son Eylül 2018’de politika faizini yüzde 17.75’ten 625 baz puan artışla yüzde 24 seviyesine çekti.
Bu artırımın ardından en son haziran ayında yaptığı toplantı sonrasında da politika faizini değiştirmediğini açıkladı.
Erdoğan, 20 Haziran’da yabancı basına yaptığı konuşmada “Faiz bize zarar veriyor, benim düşüncem bu ama benim düşüncemi en yakınımdaki arkadaşlarımın bir çoğu paylaşmıyor. Gerçek ortada olduğu halde enflasyon yükseldiği halde… Kendilerine bunu zaten yüksek enflasyonla ispatlamış olmamıza rağmen…” demiş ve eklemişti:
“Benim ülkemde malesef şu anda politika faizi %24.. Böyle bir şey olamaz. Onun için buraya kesin bir çözümü inşallah kısa zaman içerisinde getireceğiz. Çünkü bu faiz politikasından Türkiye’nin çok dikkatli bir şekilde bir dönüş yapması gerekiyor.”
Türkiye’nin 2018 yılı enflasyon oranı yüzde 20,3 olmuştu. Böylece son 16 yılda enflasyon ilk kez yılı yüzde 20 seviyesinin üzerinde tamamlamıştı.
Enflasyon hedefleri
Seçim vaatleri arasında düşük faiz de vardı
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 24 Haziran 2018 öncesinde seçim manifestosunu açıklarken “Ahdim olsun ki faiz, enflasyon ve cari açık düşecek” demişti.
Erdoğan’ın seçim manifestosunu açıkladığı 6 Mayıs 2018’de Merkez Bankası politika faizi yüzde 8’di.
Faiz 1 Haziran’da 16,5’a, 8 Haziran’da 17,75’e, 14 Eylül’de ise yüzde 24’e çıktı.
Böylece Merkez Bankası’nın politika faizi Şubat 2004’ten bu yana en yüksek seviyesine çıkmış oldu.
Nisan ayında da Merkez Bankası’nın net döviz rezervlerinin azaldığı haberleri, uluslararası basında yer aldı.
18 Nisan’da İngiliz Financial Times gazetesi, net rezervlerin 16 milyar doların altında olduğunu iddia ettiği bir haber yayımladı. Haberde, Merkez Bankası’nın faiz artırımına gitmekte isteksiz olduğu sinyali vererek yatırımcıların güveninini sarstığını yazdı.
Financial Times: Türkiye, Merkez Bankası rezervlerini güçlendirmek için milyarlarca dolarlık kısa vadeli borç kullanıyor
Erdoğan, haberin yayımlanmasından birkaç gün sonra “Ya sen ne yazarsan yaz, benim ülkemin durumu ortada. Ey Financial Times, 4 milyon mülteciye ev sahipliği yapan Türkiye’yi sen tanıdın mı? Hadi onu da haber yap” diye tepki gösterdi.
Haberin yayımlanmasından yaklaşık iki hafta sonra, Murat Çetinkaya, “net değil brüt rezerve bakılmalı” dedi.
Merkez Bankası’nın açıkladığı verilere göre, haberin çıktığı hafta itibarıyla net döviz rezervleri 28,4 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Brüt rezervler ise 162,4 milyar dolar olarak açıklandı.
Merkez Bankası’nın rezervleri neden piyasaları kaygılandırıyor?
TCMB Başkanı, görev süresi dolmadan görevden alınabilir mi?
Image copyright Getty Images TCMB
Çetinkaya, Nisan 2016’da Bakanlar Kurulu kararıyla 5 yıllığına göreve getirilmişti.
24 Haziran 2018 seçimlerinden sonra yeni sisteme geçildiğinde çıkan bir cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle , Merkez Bankası başkanlarının cumhurbaşkanı tarafından 4 yıllık süre için atanması kuralı getirildi.
10 Temmuz 2018’de ‘Üst kademe kamu yöneticileri ile kamu kurum ve kuruluşlarında atama usullerine dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ Resmi Gazete’de yayımlandı.
Kararnameye 3 adet liste de eklendi, bu listelerde, kararnamenin etkilediği kamu kuruluşlarının isimleri yer aldı.
Merkez Bankası hem 1 numaralı, hem 3 numaralı listede yer alıyor.
Kararnamenin ‘görev süreleri’ başlığı altındaki 4. maddesi, 1 numaralı listede yer alan kamu kuruluşlarındaki üst düzey görevlilerin, görev süresi dolmadan Cumhurbaşkanı tarafından görevden alınmasının önünü açıyor:
“Bu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine ekli (I) sayılı cetvelde yer alanların görev süresi, atandıkları tarihte görevde bulunan Cumhurbaşkanının görev süresini geçemez. Cumhurbaşkanının görevi sona erdiğinde, bunların görevi de sona erer. Ancak bunlar, yerlerine atama yapılıncaya kadar görevlerine devam eder. Görev süreleri sona erenler, yeniden atanabilir. Bunlar, görev süreleri sona ermeden de Cumhurbaşkanınca görevden alınabilir.”
Ancak 7. maddede, “4 üncü madde hükümleri bu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine ekli (III) sayılı cetvelde yer alanlar hakkında uygulanmaz. Bunların görev süreleri ekli (III) sayılı cetvelde gösterilmiştir.” ifadeleri yer alıyor.
(III) sayılı cetvelde, TCMB Başkanı’nın görev süresi 4 yıl olarak belirtiliyor.
Cumartesi günü Resmi Gazete’de yayımlanan atama kararlarında ise, Merkez Bankası Başkanı Çetinkaya’nın, aynı kararnamenin “2. maddesi gereğince görevden alındığı” bildirildi.
2. madde, “Anayasanın 104 üncü maddesine göre yürütme yetkisinin sahibi olan Cumhurbaşkanı, atamaya yetkili amirlere ait yetkileri haizdir. Bu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kadro, pozisyon ve görevlere Cumhurbaşkanı kararıyla ata yapılır” diyor.
Çetinkaya’nın görev süresi dolmadan Cumhurbaşkanı tarafından görevden alınması, Merkez Bankası’nın bağımsızlığına zarar verdiği gerekçesiyle bazı ekonomistler tarafından eleştirildi.
Eski TCMB Başkanı, İyi Parti Genel Başkan Yardımcısı Durmuş Yılmaz da konuyla ilgili bir tweet attı:
Dünya basını görev değişikliğini nasıl gördü?
Financial Times gelişmeyi “Murat Çetinkaya’nın süresi dolmadan bir yıl önce görevden alınması, Merkez Bankası’nın bağımsızlığı konusundaki soru işaretlerini artırıyor” ifadeleriyle haberleştirdi.
Katar merkezli Al Jazeera televizyonu da, “Türkiye, ekonomik durgunluktan geçerken Merkez Bankası Başkanı’nı görevden aldı” dedi ve başkana, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından faiz oranları düşürme konusunda baskı yapıldığını söyledi.
Bloomberg haberinde de, “Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Murat Çetinkaya’yı sürpriz bir şekilde merkez bankası başkanlığı görevinden alarak, faiz oranlarının indirilmesi beklenen tarihten birkaç hafta önce piyasaların tepkisini riske attı” ifadeleri yer aldı.
