WalMart merkezi ABD’de bulunan perakende devi. Dünyanın pek çok ülkesinde mağazaları var. Bunun yanında tüm dünyadan tedarikçileri. Türkiye’de mağazası yok ama tedarikçisi çok bu kuruluşun. İlginçtir Türkiye’de üretilmiş bir porselen tabağı, örneğin Houston’da kurulu bir WalMart mağazasında İstanbul’da aldığınızdan daha ucuza temin edebilirsiniz.
WalMart teknolojideki tüm gelişmelere, Apple, Microsoft gibi teknoloji şirketlerinde meydana gelen devasa büyümelere karşın hala dünyanın en fazla ciro yapan şirketleri arasındaki yerini korumakta.
2018 yılı cirosunu buldum internette. 517,25 milyar USD Bu rakamın ne anlama geldiğini daha iyi anlayabilmek için aynı dönemde Türkiye’nin en büyük 500 şirketinin belirlendiği Fortune500’de yer alan şirketlerin toplam cirosuna bakalım 300,3 milyar USD.
Bir başka anlatımla memleketin en büyük 500 şirketinin toplam cirosu Walmart’ın cirosunun %58 i olabilmiş 2018 de.
Gerçi aradan dört yıl geçti ama bu kıyaslamadaki oranlarda fazla bir değişiklik olduğunu sanmıyorum. Ya da olsa bile TL nin olağanüstü değer kaybı sonrasında bu oran Türkiye’de kurulu şirketlerin aleyhine değişmiş olabilir ancak.
Bir fenomendir WalMart bir perakendecilik fenomeni. Bu aşamaya gelinceye kadar kaç dükkanın, kaç market zincirinin iflasına neden olmuş bilemeyiz ama önceleri sıradan insanların evlerine giren ürünleri rakiplerine göre %10 veya %15 daha ucuza satmayı başarırken neler yaptıkları biliniyor yıllardan beri ( Merak edenler için Wal-Mart etkisi, Charles Fishman, Martı Yayıncılık, İstanbul 2007)
Birkaç örnekle zenginleştireyim yazıyı.
100 USD tutarında ürün satmak için ne kadar harcıyorsun?
İşte temel felsefe: Alırken ucuza al, satarken satış masraflarını minimize et.
Literatürde “mean and lean management” deniliyor bu işe. Uzun uzun ukalalık etmeksizin ne anlama geldiğini söyleyeyim hemen: her türlü maliyeti mümkün olduğu kadar azalt.
İşte bu ilke ile hareket etti WalMart.
İş gezisine çıkan personelinin harcamalarının sadece %10 unu ödediler personele yıllar boyu. Ofis personeli kırtasiye ihtiyaçlarını kendi maaşlarından karşıladılar. İtiraz eden kapı önünde yer buldu kendine. Son zamanlarda “yapay zeka tabanlı” marketler açarak çalışan sayısını iyice düşürdü bu şirket. Böyle giderse insanların çalışmadığı marketler de göreceğiz yakın gelecekte.
Tüm dünya hem tedarik hem de pazar alanı idi onlar için. Personel sayısını minimumda tutmakla yetinmediler. Satışa sundukları ürünleri nereden ucuza temin ettilerse oradan aldılar. Bu işin toplumsal faturası ağır oldu ama ilgi alanlarına girmedi bu durum.
Misal Şili sahillerinde somon yetiştirmek için devasa somon çiftlikleri kurdular.
Günde ortalama 200 ton somon balığı yenir ABD’de, yılda 72.000 ton demek. Büyük rakam. Üstelik somon pek de ucuz bir balık değil. Şili’de kurulu çiftlikler düşürdü somon fiyatını. Yarım kilosunu 5 USD karşılığı almaya başladı ABD vatandaşları somonun. Bu balığın İstanbul’da kilosu 200 liradan satıldığını düşününce nasıl bir ucuzluk olduğu daha iyi anlaşılıyor tabi.
Şimdi bir de bu işin Şili’ye çıkan faturasına bakalım:
Geçinmek için çiftçilik veya balıkçılık yapan on binlerce Şilili işini kaybetti önce, bunlardan şanslı olanları WalMart somon çiftliklerine minimum ücretle iş bulabildiler.
Ama daha vahim bir durum var ortada. Balık çiftliklerinde yetiştirilen milyonlarca balığın dışkıları Pasifiğin dibine çökmekte, yıllardan beri bitmedi. Somon işleme tesislerinde temizlenen balıkların ilaçlanmış bağırsakları da okyanusa salıverilmekte yaklaşık 30 yıldan beri.
Şili sahilleri de ekolojisi de bozuldu bu nedenle ama üzülmeye gerek yok WalMart ucuz balık yediriyor insanlara.
Bir örnek daha vereyim:
WalMart mağazalarından ucuza alınan bir gömlek veya pantolon Güneydoğu Asya’da kurulu tekstil atölyelerinde günlük ücreti 1 USD seviyelerinde olan çocuk işçiler tarafından üretilmekte.
Örnekleri çoğaltmak pek de anlamlı değil. Bu kadarı yeter sanırım, nasıl bir doğa ve çevre düşmanı nasıl bir insanlık düşmanı olduklarını anlamak için.
WalMart, büyümeye, çevreyi katletmeye, çocuk işçilerin üretimlerini piyasaya sürmeye devam ediyor.
Türkiye’deki indirim marketleri ise günün birinde WalMart olabilme hayalleri ile sürdürmekteler faaliyetlerini.
Hala market alışverişi yapmak istiyorsanız eğer..
Ne diyeyim? Karar sizin elbette.
