Kapitalizmin meta fetişizmi hükmünü yürütüyor. `Zavallı` zenginler, ünlü markaların taklitlerine yoksullar da ulaşınca ne yapacaklarını bilemiyor. Diğer yandan burjuva ideolojisi zengini, fakiri ile tüm toplumu şekillendirmeye devam ediyor.
Euronews`da çıkan haber şöyle…
Bir zamanlar Hermès Birkin çanta sahibi olmak aşırı zengin olmanın bir göstergesiydi. Yıllarca beklenen sipariş listeleri ve göz kamaştırıcı fiyat etiketleriyle bu çanta lüksün simgesiydi. Ta ki Walmart estetik açıdan birebir aynı görünen bir modeli 25.000 dolar (yaklaşık 900.000 TL) yerine 80 dolara (yaklaşık 2.880 TL) satmaya başlayana kadar.
TikTok’taki moda tutkunları, düşük fiyatlı perakendecinin uygun fiyatlı Birkin taklidini hemen överek nihayet yüzde 1’lik zengin kesim tarafından ‘saklanan’ bu çantaya erişebildiklerini kutladılar. İçerik üreticileri, sahte ürünlere burun kıvıranları eleştirerek, zengin olmayan insanların da bu tarza sahip olmayı hak ettiğini savunuyor. Yani Walmart’ın Birkin gibi taklit ürünleri yüksek modayı orta sınıfa taşıdı ve oyunun kurallarını biraz daha eşitledi.
Moda araştırmacısı ve yazar Alice Sherwood “Bu tür şeyleri satın almanın utanılacak bir yanı kalmadı,” dedi. WIRED’a verdiği röportajda insanlar artık binlerce dolar harcayıp bir yıl içinde modası geçecek bir çanta almak istemediğini belirtti.
Walmart Birkin, piyasayı dolduran birçok lüks ürün taklidinden yalnızca biri. Özel Jordan spor ayakkabılardan Canal Street’teki çanta taklitlerine, üst düzey saç bakım ürünlerine kadar hiçbir marka veya ürün ucuz taklitlerden muaf değil. Ayrıca lüks yaşam tarzının diğer unsurları da daha erişilebilir hale geldi. Düzgün cilt, simetrik yüz hatları ve ince bir vücut gibi sağlıklı ve estetik görünmek bir dönemler yeni zenginlik göstergesi haline gelmişti. Ancak Ozempic gibi ilaçlar ve uygun fiyatlı estetik işlemler sayesinde artık bu görünüm de farklı gelir gruplarına da ulaştı.
Son yıllarda üst sınıf, lüks markalara da sırt çevirdi
Yüksek moda ürünleri daha pahalı hale gelirken bu fiyat artışı yenilik veya kalite artışıyla paralel gitmedi. Covid-19 pandemisi sırasında ekonomik sıkışıklık yaşanınca ultra zengin insanlar artık ilgi çekmeyen ürünlere para dökmemeye başladı.
Artık “ultra zenginler” eski lüks standartlarını terk ederek statülerini yeni yollarla göstermeye başladı.
Üst sınıf artık statüsünü daha “yaratıcı” yollarla sergiliyor ve bu bazen aşırı harcamayla hiç ilgisi olmayan şeyler içeriyor. Mahremiyet, boş zaman aktiviteleri, yenilikçi ürünler ve kendini ifade etmek yeni refah göstergeleri haline geldi. Artık mesele bir ürünü satın alabilecek paraya sahip olmak değil; çalışma kültürünü bırakıp ‘öne geçebilme’ imkanına sahip olmak.
Mahremiyet ve ‘çevrimdışılık’
115.000’den fazla takipçisi olan TikTok içerik üreticisi ve marka danışmanı Eugene Healey, bu konuda teorilerini paylaştığı bir videoda mahremiyetin ve internete bağlı olmamanın yeni bir statü sembolü haline geldiğini açıkladı.
Healey videoda her gün daha fazla insanın günlerini sürekli ‘kaydırarak’ geçirmesine rağmen çevrimdışı olmanın artık bir ayrıcalık olduğunu söyledi.
Boş zaman ve aktiviteler
Columbia İşletme Okulu’ndan doçent Silvia Bellezza’nın 2023’te yaptığı bir çalışmada, boş zaman aktivitelerinin statü göstergesi olabileceği tartışılmıştı. Bellezza, varlıklı bireylerin boş zamanlarında sık sık sağlık ve kişisel gelişim gibi alanlara fiziksel veya zihinsel enerji harcadığını gözlemledi. Bu aktiviteler arasında pickleball (tenis benzeri raket oyunu) oynamak, girişimcilik kitapları okumak veya koruyucu maddeler içermeyen taze ekmek pişirmek yer alıyor.
Ultra zenginlerin bu eski statü simgelerine yüz çevirmesinin en büyük nedenlerinden biri de ‘yüksek’ markaların vaatlerini yerine getirememesi. Bain & Company’nin geçen yıl yayınladığı bir rapora göre 2022 ile 2024 arasında 50 milyon lüks tüketici piyasadan çekildi. Covid kapanmaları döneminde Çinli alıcılar da lüks markalardan uzaklaştı. Dior, Estée Lauder, Louis Vuitton ve Burberry gibi markalar, müşterilerinin pahalı ama ilham vermeyen ürünlere duyduğu hoşnutsuzlukla büyük darbe aldı.
‘Lüks ürünler yenilik sunmuyor’
Fortune’a konuşan ve lüks markalara odaklanmış bir uzman olan Marie Driscoll ”2019’dan bu yana lüks ürünlerde ciddi bir fiyat artışı yaşandı ama buna paralel bir yenilik, hizmet veya kalite artışı olmadı,” dedi.
Yani Prada çantası veya Jimmy Choo topuklu ayakkabılar artık alıcı hakkında kişisel bir şey ifade etmiyor. Taklit ürünlerin erişilebilirliği arttıkça ve kıyafetler ilham vericiliğini yitirdikçe, kendini ‘zengince’ ifade etme alanı da sınırlanmış oldu.
Burberry, müşterinin baş harfleriyle lüks ürünleri kişiselleştiren bir merkez kurarak bu trende yanıt verirken, Louis Vuitton klasik kahverengi deri görünümünden daha renkli tarzlara yöneldi.
