Türkiye genelinde işsizlerle görüşülerek hazırlanan rapora göre kredi borcu olan her 4 işsizden 3’ü bu borcunu ödeyemiyor. Yüzde 60’ı bir yıl ve daha uzun süredir işsiz. Kadınlarda bu süreler çok daha uzun. İşsizlerin yüzde 60’ı temel ihtiyaçlarını dahi karşılayamıyor. Yüzde 32,8’i ‘ağır bir iş de olsa çalışacağını’ ifade ediyor. Bu oranın yüksekliği Türkiye’de işsizliğin derinliğini ve umutsuzluğun boyutlarını gözler önüne seriyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), eylül ayında işsizlik oranını yüzde 12,7 olarak açıklarken, Sosyal Demokrasi Vakfı (SODEV) rakam olarak ifade edilen işsizlerle görüşerek, bir rapor hazırladı. Aralık başında Türkiye genelinde gerçekleştirilen anket çalışmasında, işsizliğin yarattığı ekonomik ve sosyal sorunların gündelik yaşamlardaki somut yansımaları ortaya konuldu. Araştırma, işsizlik deneyimlerinde işsizlerin ekonomik, sosyal ve kültürel alanda direnme ve dayanma, hayatta kalma yollarını inceledi. Araştırma, işsizlerin faturalarının tamamını dahi ödeyemediklerini ortaya koyarken, kredi kartı ve kredi borcu olanların borçlarını ödeyemez halde olmaları, yakın gelecekte adliyelerdeki icra takip dosyalarının katlanarak büyüyeceğini ortaya koyuyor.
Yaş ortalaması 33 olan katılımcıların yüzde 39,5’i kadınlardan, yüzde 60,5’i erkeklerden oluştu. SODEV Başkanı Ertan Aksoy’un açılış konuşmasını yaptığı, Doç. Dr. Cem Okan Tuncel aktardığı araştırmadan çıkan sonuçlar şöyle:
İşsizlik kronik bir hal aldı
İşsizlerin yüzde 60’ı 1 yıl ve daha uzun süredir işsiz. Yani artık uzun süreli işsizliğin temel işsizlik örüntüsü olduğunu söylemek mümkün. 2 yılın üzerinde bir zamandır işsiz olanların oranı ise yüzde 25,7. Kadınlarda işsizlik süreleri çok daha uzun. İşsiz kadınlar içerisinde 1 yıl ve üzeri bir zamandır işsiz olan kadınların oranı yüzde 63,7.
2018 seçimlerinde iktidar partilerine oy veren işsizlere bakıldığında; AK Parti’ye oy veren bugünün işsizlerinin yüzde 38,3’nün, MHP’ye oy veren işsizlerin ise yüzde 21,2’sinin 1 ila 2 yıl arası bir süredir işsiz olduğunu görülüyor. 2 yılı aşkın süredir işsiz olanları da eklediğinde önceki seçimlerde AK Parti’ye oy veren bugünün işsizlerinin yüzde 61,3’ünün 1 yılı aşkın süredir işsiz olduğu ortaya çıkıyor.
1 yıl ve uzun süredir işsiz olan İyi Partili seçmenlerin oranı, diğer tüm partilerden daha yüksek seyrediyor: Yüzde 63,7.
Her 3 kişiden 1’i ilk kez işsiz kalmış
Araştırmaya katılan işsizlerin yüzde 34,7’sinin ilk kez işsiz kaldığı görülüyor. İşsizlerin yüzde 8,5’i ise hiç bir zaman çalışma deneyimine sahip olamamış, çünkü hiç iş bulamamış.
İşsizlik deneyimine yine 2018’de oy verilen parti aidiyetlerine göre bakıldığında AK Parti ve MHP’ye oy verenlerin daha yüksek oranda ilk kez iş kaybetme deneyimine sahip olanlardan oluştuğu dikkat çekiyor. AK Parti’ye oy verip de ilk kez işsizlik deneyimine sahip olan işsizlerin oranı yüzde 32,8, MHP’ye oy verip de şu anda ilk kez işsizlik deneyimi yaşayan MHP’li işsiz seçmenlerin oranı yüzde 39,4’tür.
En büyük işsiz kalma nedenleri işten çıkarma ve işyerinin kapanması
İşiz kalma nedenlerine baktığımızda, işsizlerin 28,3’ünün işten çıkarıldığı, yüzde 24’ünün işyerini kapattığı, yüzde 18,2’sinin ise zaten geçici işlerde çalıştığı görülüyor.
İşsizlerin yüzde 80’i KÇÖ alamıyor
İşyeri kapananların yüzde 69,4’ü işyerlerini pandemi döneminde kapatmak zorunda kalmış. İşsizlerin yüzde 9,3’ü hiç çalışma imkanı bulamamış işsizlerden oluşuyor. İşsizlerin yüzde 80,3’ü Kısa Çalışma Ödeneği (KÇÖ) alamadığını beyan etti.
İş arama yöntemleri
İnternet siteleri ile akraba ve tanıdıklar işsizlerin iş bulmak için en çok başvurduğu kaynaklar. Araştırmaya göre işsizlerin yüzde 77,7’si internet sitelerine, yüzde 64,9’u akraba ve tanıdıklara başvuruyor.
En büyük istek devamlı iş
İşsizler en çok istikrarlı, devamlı bir işe özlem duyuyor. (Yüzde 65,2)
İkinci arzuları sosyal güvenliğe sahip olmak. (Yüzde 57,3)
Ücretinin iyi olması diyenlerin oranı yüzde 54,7. Hiçbir şartım yok diyenlerin oranı ise yüzde 15,5. Bu veri iş bulma konusunda umutsuzluğun yarattığı karanlığa işaret ediyor.
İşsizliğin nedenleri
İşsizlerin yüzde 63,2’si torpil ve adam kayırmayı, işsizliğin nedenlerinden biri olarak sayıyor. Bu oranın yüksekliği, kronik iktisadi sorunlar karşısında kendi tabanı içerisinde dahi kendine dönen bir eleştiriye dönüşme potansiyelini gösteriyor.
Göçmen meselesi yabancı düşmanlığına dönüşme potansiyeli taşıyor
İşsizlerin yarısı hükümetin ekonomi politikalarını işsizliğin nedenleri arasında sayıyor. Ancak işsizlerin yarısının aynı zamanda göçmenleri işsizliğin nedeni olarak görmesi; göçmenler meselesinin nasıl yabancı düşmanlığı ve çatışma üretme potansiyeli taşıdığını gösteriyor.
Çözüm, istihdam alanlarının açılması olarak görülüyor
İşsizlerin hemen hemen yarısı istihdam alanlarının açılmasını işsizlik sorunun çözülmesi için gerekli görüyor.
İşsizlik sorununun önlenmesinde ikinci sırada önerilen çözüm torpilin engellenmesi. İşsizlerin kayırmacılık ve torpili bu derece görünür kılması, siyasal açıdan da çok önemli okumalara açık bir alan.
Parasızlık, çaresizlik, temel ihtiyaçları karşılayamamak
İşsizliğin en olumsuz tarafının ne olduğu sorusuna verilen yanıtlara bakıldığında, parasızlık, çaresizlik ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin ihtiyacını karşılayamamak seçeneklerinin en çok ifade edilen olumsuzluk olduğunu görüyoruz.
En büyük destek aileden
İşsizlere zorunlu harcamalarının karşılanması bakımından en büyük desteği aile sağlıyor. Araştırmaya katılan işsizlerin yüzde 67,5’i zorunlu harcamalarının karşılanmasında ailesinden destek alıyor.
Zorunlu harcamalar için tanıdıklardan ya da banka kredisi ile borç yoluna gidenlerin oranı yüzde 57,5.
İşsizlerin yüzde 23,5’i ise geçici kısa süreli işlerle zorunlu giderlerini kısmen de olsa karşılamaya çalışıyor.
İşsizlerin yarısı faturalarının tamamını ödeyemiyor
İşsizlerin yarısından fazlası faturalarının tamamını ödeyemiyor.
İşsizlerin yüzde 51,5’inin kredi kartı var. Ancak kredi kartı sahibi olanların yüzde 75,4’ü kredi kartını düzenli olarak ödeyemediğini belirtiyor.
İşsizlerin yüzde 46,7’sinin kredi borcu bulunuyor. Kredi borcu olan her 4 işsizden 3’ü bu borcunu ödeyemiyor.
İşsizlerin yüzde 59,7’si ailelerinin temel ihtiyaçlarını bile karşılayamıyor.
Ekonomik krizden en derinden HDP seçmeni etkileniyor
HDP ve İYİ Parti’ye oy veren işsizler arasında bu oran Türkiye ortalamasının epey üzerinde.
HDP’li işsizler arasında ailelerinin temel ihtiyaçlarını karşılayabilenlerin oranı yalnızca 5,3. İyi Partili işsizler arasında ise bu oran yüzde 3.
Genel olarak İyi Parti’ye oy vermiş işsizlerin hem deneyimledikleri işsizlik süresi bakımından hem de işsizlik deneyimleri bakımından daha umutsuz oldukları göze çarpıyor.
Ağır bir iş de olsa çalışırım
Katılımcıların yüzde 32,8’i ‘ağır bir iş de olsa çalışacağını’ ifade ediyor. Bu oranın yüksekliği Türkiye’de işsizliğin derinliğini ve umutsuzluğun boyutlarını gözler önüne seriyor.
Bu ifadeye katılanların, bir önceki seçimde oy verdikleri partilere göre dağılımına bakıltığında, HDP’ye oy veren işsizlere ilişkin farklı bir tablo öne çıkıyor. HDP’li işsizlerin yüzde 42,1’i yeter ki iş bulsun daha ağır işlerde de çalışmaya hazır olduğunu ifade ediyor. HDP’li tabanın razı geldiği koşullar ve iş piyasasındaki etnik ayrımcılıkla ilgili derinlemesine çalışmalara ihtiyaç olduğunu gösteriyor bu oran.
İşsizlerin yüzde 26,2’si tehlikeli bir iş de olsa çalışacağını ifade etmiş.
HDP’ye oy vermiş olan işsiz seçmenler açısından bu ifadeye katılım çok daha yüksek Tehlikeli bir iş de olsa çalışmaya razı HDP’li işsizlerin oranı yüzde 42,1.
Tehlikeli bir iş de olsa çalışmaya razı olan MHP’li işsizlerin oranı da Türkiye ortalaması üzerinde. Yüzde 36,4.
Üçte ikisi yurtdışında çalışırım diyor
İşsizlerin yüzde 60,8’i mümkün olsa yurtdışında çalışmayı tercih edeceğini söylüyor.
Yurtdışında çalışıp yaşamayı tercih eden işsizlerin bir önceki seçimde oy verdikleri partilere göre dağılımlarına baktığımızda özellikle İyi Partili işsizler (yüzde 72,7) olmak üzere, CHP’li (yüzde 66,9) işsizler arasında bu ifadeye katılım oranlarının daha yüksek seyrettiği görülüyor. AK Parti’ye oy vermiş olan işsizlerin de yüzde 57,4’ünün de bu ifadeye katılıyor olması dikkat çekiyor. İktisadi ve politik umutsuzluğun çok partiler arasındaki kesişimine ilişkin anlamlı bir örüntü bu.
İş bulsam başka şehre taşınırım
İşsizlerin yüzde 59,3’ü iş bulabilecek olsa başka bir şehre taşınmaya hazır olacağını ifade ediyor.
Bu ifadeye katılım tüm seçmen gruplarında birbirine yakın oranlarda.
Farklı partilere oy veren işsizler arasındaki ortak düşünce: Kısa vadede iş bulma inancının yokluğu.
İş bulma umudu hızla düşüyor
İşsizler arasında 6 ay içerisinde iş bulacağını düşünenlerin oranı yalnızca yüzde 20.
Üstelik bu inanç tüm parti aidiyetlerinde oldukça zayıf. AK Partili işsizlerde bile bu oran yüzde 24,6.
İşsizlerin yüzde 67’si geleceğe güvenle bakmıyor
İşsizler farklı parti aidiyetlerinde ayrışsalar da güvensizlikte birleşiyor. İşsizler arasında ‘geleceğe güvenle bakıyorum’ ifadesine katılmayanların oranı yüzde 67,3.
Parti dağılımı açısından baktığımızda, bu ifadeye katılmayanların oranının en yüksek olduğu seçmen grubu İyi Partili işsizler. İyi partileri işsizlerin yüzde 85’i, CHP’li işsizlerin yüzde 74,4’ü, HDP’li seçmenlerin yüzde 73,7’si bu ifadeye katılmıyor.
İYİ Partili seçmenler arasında “geleceğe güvenle bakıyorum” ifadesine katılan yok. Geleceğe güvenle bakıyorum ifadesine katılan işsizlerin oranı, parti dağılımına göre AK Partili işsizlerde yüzde 21,9, HDP’li seçmenlerde yüzde 21,1, CHP’li seçmenlerde yüzde 11,6, MHP’li seçmenlerde ise yüzde 6. Özetle işsizler farklı parti aidiyetlerinde ayrışsalar da güvensizlikte birleşiyor.
