Son birkaç yıldır füzyonla ilgili haberlere ve makalelere, popüler kültür ve bilim dergilerinde çok daha sık rastlıyoruz. Bunun sebebi, başlıktan da anlaşılacağı üzere bilim insanlarının 2030’a kadar füzyondan enerji üretebileceğini öngörüyor olmaları. Füzyon enerjisi için kısaca “yıldızların yakıt şekli” diyebiliriz. Yani, Dünya’daki yaşamı mümkün kılan, Güneş’ten aldığımız ısı ve ışık enerjisinin kaynağı füzyondur. Bilim insanları füzyondan enerji üreterek, neredeyse sınırsız, sonsuz, temiz bir enerji üretebilmek için 1950’lerden beri çalışmalar yürütüyor. Yani füzyon çalışmalarının aslında 70 senelik bir geçmişi olmasına karşın, bu araştırmalar için yüklü yatırımların gerekmesi ve füzyon enerjisi onlarca yıl sürecek bir çalışmanın ürünü olacağı için, bu araştırmalar kapitalistler için hiçbir zaman çekici olmadı. Hızlıca metaya dönüştürülebilme potansiyeli olmayan füzyon araştırmaları, kapitalizm için çekici olmadığı için, füzyon çalışmaları hep Sovyetlerle birlikte anılmıştır. Aslında füzyondan enerji üretiminin muhtemelen bu kadar uzamasının bir sebebi de Sovyetlerin dağılmasıyla birlikte füzyon çalışmalarının sekteye uğramış olduğunu söyleyebiliriz. Sovyetler’in füzyon araştırmalarına öyle bir katkısı vardır ki, bugün yapılan çalışmalar, hala Sovyetler zamanında tasarlanan ‘Tokamak’ isimli reaktörler temel alınarak yapılmaktadır. Öteki taraftan daha hızlıca metaya dönüştürebilen fisyondan enerji üretimi, diğer deyişle nükleer enerji, kapitalistler tarafından daha çok ilgi görmüş bir teknolojidir. Yine de füzyondan enerji üretimi çalışmaları, yavaş olmakla birlikte, birçok ülkenin koordine çalışması ile devam ettiriliyor. Tarihte ilk kez 1991’de füzyon kullanarak enerji elde edilmesine karşın ve bu tarihten beri devamlı daha iyi reaktörler yapılmasına rağmen hala füzyondan, füzyonu sağlamak için sağladığımız ilk enerjiden fazla enerji üretebilmiş (net enerji) değiliz. Lakin bilim insanları son birkaç yıldır kararlı, sürekli bir füzyon için gerekli bilgi birikimimizin her geçen gün arttığını ve artık füzyondan enerji üretmeye çok yakın olduğumuzu belirtiyorlar. 35 ülkenin katkısıyla Fransa’da halen yapım aşamasında olan ITER’in (Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktör) 2025’te ilk kararlı füzyonu oluşturacağı ve füzyondan net enerji üretecek proje ilk proje olacağı öngörülüyor. Füzyon ile çalışan ilk enerji santrallerinin ise 2040’larda kurulacağı ve 2050’lerde füzyonun enerji üretiminde önemli bir payı olacağı yine bilim insanlarının diğer öngörüleri arasında. Durum böyleyken, füzyon çalışmalarının ve sonuçlarının önümüzdeki yıllarda çok daha fazla gündemimize gireceğini öngörmek hiç de zor olmayacaktır.
(Özgür Bir Dünya İçin Kaldıraç, Sayı 200, Mart 2018)
