Merkezi Stockholm’de bulunan araştırma kuruluşu Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) verilerine göre, dünya genelinde askerî harcamalar rekor seviyeye ulaştı. 2,24 trilyon dolarla tüm zamanların en yüksek seviyesini gördüğü 2022’deki artışta, Avrupa’da askerî harcamalardaki yüzde 13’lük keskin büyüme etkili oldu. Avrupa’nın 345 milyar dolarlık askerî harcamaları ilk kez, 1989’da Soğuk Savaş’ın bittiği dönemdeki harcamayı geçti.
Avrupa’da Finlandiya’nın askerî harcamaları yüzde 36, Litvanya’nın yüzde 27, İsveç’in yüzde 12 ve Polonya’nın yüzde 11 arttı. Rusya’nın askerî harcamaları 2022’de bir önce ki yıla göre yüzde 9,2 artışla 86,4 milyar dolar oldu. Bu rakam, Rusya’nın GSYH’sinin yüzde 4,1’ini oluşturdu. Ukrayna’nın askerî harcamaları, 44 milyar dolarla SIPRI kayıtlarındaki en yüksek yıllık harcama olarak hesaplandı ve yüzde 640 artış gösterdi. Bu miktar, ülkenin 2022’deki GSYH’sinin yüzde 34’ünü oluşturdu.
Dünyanın en çok askerî harcama yapan ülkesi ABD oldu
ABD’nin askerî harcamaları ise geçen yıl artan enflasyona rağmen yüzde 0,7 artışla 877 milyar dolar oldu. Küresel askerî harcamanın yüzde 39’unu oluş turan ABD, bu kapsamda ilk sırada yer aldı.
ABD’nin 2022’de askerî harcamalarındaki artış ta Ukrayna’ya sağladığı 19,9 milyar dolarlık finansal askerî destek de etkili oldu.
Asya’da da silahlanma arttı
Dünyanın en büyük ikinci askerî harcama yapan ülkesi konumundaki Çin, geçen yıl askerî harcamalara 292 milyar dolar ayırdı.
Çin’in askerî harcamaları, 2022’de bir önceki yıla göre yüzde 4,2 arttı ve 28 yıldır üst üste büyüme gösterdi.
Japonya 2022’de 46 milyar dolarlık askerî harcama gerçekleştirdi. Bir önceki yıla göre yüzde 5,9 artan rakam, Japonya’nın GSYH’sinin yüzde 1,1’ini oluşturdu. Ülkenin 2022’deki askerî harcamaları, 1960’dan beri görülen en yüksek seviye olarak kayıtlara geçti.
Hindistan, 81,4 milyar dolarla 2022’de en fazla askerî harcama yapan dördüncü ülke oldu. Hindistan’ın bu alandaki harcamaları bir önceki yıla göre yüzde 6 arttı.
Suudi Arabistan, 75 milyar dolarlık askerî harcamayla beşinci sırada yer aldı.
NATO üyelerinin askerî harcamaları 1,23 trilyon dolar
NATO üyelerinin askerî harcamaları, geçen yıl yüzde 0,9 artışla 1,23 trilyon dolara ulaştı. Orta ve Doğu Avrupa’da en yüksek askerî harcama yapan ülke 68,5 milyar dolarla İngiltere oldu. Bu rakamın tahminî 2,5 milyar dolarını Ukrayna’ya sağlanan finansal askerî destek oluşturdu. Türkiye’nin askerî harcamaları ise geçen yıl 2021’e göre yüzde 26 azalışla 10,6 milyar dolar oldu. Türkiye, geçen yıl en fazla askerî harcama yapan ülkeler arasında 23’üncü sırada yer aldı.
Sermayeye bir “destek” paketi daha
Seçime günler kala Saray Rejimi, aralarında Türkiye’nin en büyük patronlarının olduğu 1500’e yakın kişiye teşvik yağdırdı. Sadece beşli çeteye yardım edildiği algısı yaratan burjuva muhalefet ise bu gelişme karşısında her zamanki gibi sessiz kaldı.
Hazineden Koç’a milyonlarca lira
Koç Grubu’na ait savaş sanayii üreticisi Otokar’ın otobüs projesi için ise faiz desteği, 10 yıl gelir vergisi stopajı desteği, gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, 5 yıl sigorta primi desteği, 7 yıl sigorta primi işveren hissesi, yüzde 90 vergi indirimi sağlanacak. Ayrıca 8,9 milyon liralık yatırımın yarısı devlet kasasından karşılanacak.
Koç Grubu ve İtalyan sermayesinin ortak işlettiği TOFAŞ’ın Bursa Osmangazi’de bulunan fabrikasına kuracağı GES santrali için de büyük teşvik verildi. 70,8 milyon liralık projenin yüzde 30’luk dilimi hazinece karşılanacakken; projeden vergi alınmayacak. TOFAŞ’a bu proje için 6 yıl sigorta primi işveren hissesi desteği, yüzde 70 vergi indirimi sağlanacak.
Sabancı sermayesi büyütülüyor
Türkiye’nin en büyük sermaye gruplarından Sabancı Holding ise iki şirketiyle teşvik aldı. Sabancı’nın Kocaeli İzmit’te kurulu tekstil fabrikası Kordsa’da yapılacak 24,5 milyon liralık yatırımın yarısı devlet kasasından karşılanacak. Sabancı’ya faiz desteği, gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, 5 yıl sigorta primi desteği, 7 yıl sigorta primi işveren hissesi desteği, yüzde 90 vergi indirimi sağlanacak.
Sabancı’nın hissedarı olduğu Brisa Bridgestone’un binek otomobiller için üreteceği yeni lastik yatırımı için ise 934,5 milyon lira ayrıldı. Sabancı’nın yapacağı yatırım için 373 milyon lira devlet teşviki verilecek. Bunun yanı sıra Sabancı’ya faiz desteği, gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, 7 yıl sigorta primi işveren hissesi, yüzde 80 vergi indirimi sağlanacak. Sabancı bu yatırımla yılda 41 bin 447 ton otomobil lastiği üretecek.
Şişecam’ın teknoloji yenilemesi de devlet bütçesinden
Bursa’daki fabrikasını modernize edecek olan Şişecam 95 milyon lira tutarında yatırım yapacak. Yatırımın yüzde 20’si devlet kasasından karşılanacak. Şirkete ayrıca gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, yüzde 55 vergi indirimi sağlanacak.
Şirketin Lüleburgaz’daki fabrikası da Bursa’da ki fabrikası gibi modernize edilecek. Lüleburgaz fabrikasına yapılacak yatırımın tutarı 60 milyon lira olurken, bu tutarın 15 milyon liralık bölümü devlet tarafından karşılanacak. Şirkete bu fabrika için de KDV istisnası ve yüzde 60 vergi indirimi sağlanacak. Şirketin iki yatırımı da hiç ilave istihdam sağlamayacak.
Gece bağış yapıp sabah teşvik almıştı
Cengiz Holding’in şubat ayında deprem için 3 milyar lira bağışladığı gecenin sabahında Eti Alüminyum A.Ş. büyük teşvik almıştı. Cengiz Holding bünyesindeki Eti Alüminyum A.Ş. tarafından Konya’da yapılacak yatırım projesi yüzde 100 vergi indirimi ve yüzde 85 yatırıma katkı oranı olmak üzere gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, KDV iadesi, vergi indirimi, azami tutar sınırı olmaksızın 10 yıl sigorta primi işveren hissesi desteği, azami 75 milyon TL nitelikli personel desteği ve 200 milyon lirayı aşmayacak enerji desteği gibi teşvikler verilmişti.
