Balıkesir’in Karesi ilçesinde mühimmat, madenlerde kullanılmak üzere sivil patlayıcı, av ve spor fişeği üretilen ZSR Patlayıcı fabrikasında meydana gelen patlamada 8’i kadın, 3’ü erkek 11 işçi katledildi, 7 işçi ise yaralandı.
İlçeye bağlı kırsal Kavaklı Mahallesi’nde faaliyet gösteren fabrikanın kapsül üretimi yapılan bölümünde henüz bilinmeyen nedenle patlama meydana geldi, patlama sonrası binada çökme oluştuğu öğrenildi.
Balıkesir Valisi İsmail Ustaoğlu ilk açıklamasında, “Saat 08.25’te patlayıcı üretim fabrikasında meydana geldi. Sabotaj ihtimali yok” ifadelerini kullandı. Diğer binalarda cam kırığı şeklinde hasarlar oluştuğunu dile getiren Ustaoğlu, “Çok fazla geniş alana sirayet etme durumu yok. Sadece bina çökmüş durumda” dedi.
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya ise ilerleyen saatlerde “Patlamada 3’ü erkek 8’i kadın 11 kişi hayatını kaybetti. 7 yaralının hayati tehlikesi yok, tedavileri sürüyor. Patlama nedeni belirlenemedi, sabotaj ihtimali yok” açıklaması yaptı.
Soruşturma başlatıldı
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç yaptığı açıklamada, “Balıkesir ilimizin Karesi ilçesinde patlayıcı üretilen fabrikanın kapsül üretilen bölümünde meydana gelen patlamayla ilgili Balıkesir Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından soruşturma başlatılmış olup 1 başsavcıvekili koordinesinde 4 Cumhuriyet savcısı görevlendirilmiştir” ifadelerini kullandı.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan da patlamayı araştırmak üzere 2 başmüfettiş ile bir müfettiş görevlendirdiklerini bildirdi.
Teşviklerle büyüdü
Evrensel’de yer alan habere göre; ZSR Patlayıcı Sanayi A.Ş. el değiştirdikten sonra teşviklerle büyüdü. 2019 Şubat’ında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı teşviklerinden yararlanan şirkete, 22 milyon 156 bin, Mayıs 2019’da 4 milyon 351 bin, 2020 yılında ise 396 milyon 2 bin 643 lira destek sağlandı.
ZSR’nin Balıkesir’deki üretim tesisi, 2022 yılında “proje bazlı devlet yardımı” verilecek projeler arasına alındı. Proje sonunda sabit yatırım tutarı 768 milyon 168 bin 447 lira olarak öngörülmüştü.
Neredeyse hiç vergi ödemediler
Şirkete sağlanan bu teşviklerle KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, faiz desteği, çeşitli oranlarda eklenerek biriken vergi indirimi, en az 7 yıl sigorta primi işveren hissesi ödeneği elde etti.
Şirket bu teşvikler sayesinde gelirlerinden ödemesi gereken yüzde 25 oranındaki kurumlar vergisini 2023 yılında hiç ödemedi. 2022 yılında 253 milyon TL olan vergi matrahının yüzde 0,34’ü oranında, 2021 yılında ise 52.4 milyon TL olan matrahının yüzde 0,68’i oranında vergi ödedi.
Balıkesir-Slovakya-Çekya-Ukrayna hattında mühimmat ticareti
ZSR Patlayıcı Sanayi, 15 Temmuz 2016’ya kadar Yavaşçalar adı altında faaliyet yürütüyordu. 15 Temmuz’dan sonra şirket önce Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) devredildi, ardından Kalyon Holding’e geçti. Zirve Holding, Kalyon Grubu’na, Senta ise insaatçı Zafer Topaloğlu’na ait.
Rekabet Kurulu’nun kararıyla Nisan 2024’te, ZSR’nin belli orandaki hissesi Slovakya’da kurulmuş bir savunma sanayi şirketi olan Topalipo A.Ş.’ye devredildi. Slovakya’daki şirket de özellikle Ukrayna’ya yoğun mühimmat satan Çekya’daki Defence Export A.S.’ye bağlı.
Eksik belge çıktı
Ayrıca patlamanın yaşandığı fabrikada ZSR’nin üretim yapabilmesi için alması gereken belgelerin eksik olduğu ortaya çıktı. 11 işçinin ölümüne neden olan ZSR web sitesinde patlayıcı imalatıyla ilgili aldığı izin ve kalite belgeleri “Belgelerimiz” başlıklı bölümde yayınlamış. Bu bölümde madenler için patlayıcı imalat izni belgesi ve yeraltı emülsiyon belgeleri yer alırken; patlayıcı üretimi yapan şirketlerin alması zorunlu olan Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik gereği hazırlaması gereken belge yayınlanmamış.
Büyük endüstriyel kazaların Çevre ve Şehircilik Bakanlığına bildirilmesi zorunlu. Bakanlık bu yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren kaç kaza bildirimi yapıldığını ve bu kazaların içeriklerini kamuoyu ile paylaşmıyor.
Fabrikaya inceleyen vali olumlu değerlendirmede bulunmuş
Bu yıl şubat ayında Balıkesir Valisi İsmail Ustaoğlu’nun işletmeyi detaylı olarak incelediği, yürütülen çalışmaları yakından takip ettiği de ortaya çıktı. Patlayıcı sanayi alanındaki faaliyetleri ve işletmenin güvenlik önlemlerini gözlemleyen Vali Ustaoğlu, işletmenin başarıları ve gelecek planları hakkında olumlu izlenimler edindiğini belirtti.
Erdoğan nikah şahidi olmuştu
Öte yandan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ZSR Patlayıcı şirketinin yönetim kurulu üyesi Zafer Topaloğlu’nun nikah törenine katılarak nikah şahidi olduğu fotoğraflar AKP’nin resmi sosyal medya hesabı üzerinden paylaşılmıştı.
Fabrika daha önce de patlama meydana gelmiş
Karesi ilçesindeki mühimmat fabrikasında 3 Haziran 2014’te de fişek sıkıştırma işlemi sırasında patlama meydana geldiği, 5’i kadın 6 işçinin hafif yaralandığı öğrenildi.
